Kristallen kweken

Tijd voor weer een leuke doe-het-jezelf. In deze post gaan we je uitleggen hoe je zelf een kristal kunt maken. Maar eerst zullen we uitleggen wat een kristal nu eigenlijk is, en wat daar zo bijzonder aan is.

In ons dagelijkse leven komen we drie soorten stoffen tegen: vaste stoffen, vloeistoffen en gassen. In vloeistoffen en gassen bewegen de moleculen of atomen kriskras door elkaar: er is alleen maar wanorde. In een vaste stof bewegen de moleculen niet meer kriskras door elkaar, ze staan stil. Voor een vaste stof zijn er in principe twee vormen: kristallijn en niet-kristallijn. Een niet-kristallijne vaste stof heeft nog wel de wanorde van de vloeistof, maar de moleculen/atomen bewegen niet meer. Niet-kristallijne vaste stoffen worden ook wel eens een glas of amorfe vaste stof genoemd. Voorbeelden van een glas zijn ‘gewoon glas’ (duh! Zoals in ruiten en theeglazen), plastics, hars en lijm.Kristalstructuur van keukenzout, NaCl.

In een kristal zitten de moleculen niet alleen stil, ze zijn ook nog eens netjes geordend zoals op het plaatje hiernaast. Dit plaatje stelt een kristal van keukenzout (NaCl) voor. De paarse bolletjes zijn de Na+ ionen, de groene de Cl ionen. Niet alleen keukenzout vormt kristallen, ook suiker (kandijsuiker) of water kunnen dat (dan noemen we het sneeuw, zie afbeelding hieronder). Een leuk feitje: kristalglas is helemaal geen kristal, maar amorf glas wat mooi glinstert doordat het een hoge brekingsindex heeft. Dit laatste wordt bereikt door toevoeging van veel loodoxide. En lood is altijd giftig. Eet dus geen kristalglas.

Gelukkig hoef je helemaal niet te wachten tot het weer gaat sneeuwen voordat je weer plezier kunt hebben met kristallen. Je kunt namelijk ook zelf een kristal groeien. Het makkelijkste gaat dit met een aluin, een groep van zouten waarvan kaliumaluminiumsulfaat [KAl(SO4)2] de bekendste is. Aluin is te koop bij elke lokale drogist: het wordt gebruikt als bloedstelpend middel tegen bijvoorbeeld scheerwondjes.

Kristal van chroom-aluin, KCr(SO4)2. Chroom(III) zorgt voor de kleur.Je eigen kristal groei je als volgt:

  • Eerst verwarm je wat water (het liefst demiwater). Hierin los je zoveel mogelijk aluin op.
  • Als er niets meer oplost, voeg je nog een beetje extra water toe en filtreer je eventuele restjes aluin of stofjes eruit. Dit kan bijvoorbeeld met een koffiefilter.
  • Nu laat je de oplossing een paar dagen staan met een deksel er losjes op (de deksel is tegen stof). Als de oplossing afkoelt, kan er gaandeweg steeds minder aluin opgelost blijven en krijg je allemaal kleine kristallen.
  • Haal de kristalletjes uit de oplossing (bijvoorbeeld met een koffiefilter, in elk geval niet met je vingers) en zoek de grootste uit. Deze ga je nu verder groeien. Je maakt weer een verzadigde aluinoplossing, en legt het kristal daar in. Je kunt ook een touwtje om het kristal binden en het kristal mooi in het midden van de oplossing hangen, maar dan krijg je wel een touwtje in het kristal.
  • Wanneer de oplossing afkoelt, zal het kristal steeds verder aangroeien. Dit proces kun je een aantal keer herhalen, en zo kun je hele grote kristallen groeien.

Het is bij het aangroeien van kristallen heel belangrijk dat je zorgt dat er geen stofjes in de oplossing komen. Anders zal het kristal gaan groeien op het stof, in plaats van op het kristal dat je al had. Dek de oplossing dus goed af. Het is tegelijk ook belangrijk dat je het groeien niet doet in een afgesloten potje, want dan kan het potje breken wanneer de oplossing afkoelt.

Voor meer details en voor foto’s, check thuisexperimenteren.nl

Sneeuwkristallen

Veel succes met het groeien van je kristal! We zijn benieuwd naar jullie resultaten, dus laat een reactie achter. Scheikundejongens houden van reacties.

103 gedachtes over “Kristallen kweken”

  1. Voor mijn PO scheikunde ga ik kijken of de vorming van aluinkristallen pH afhankelijk is. Nu heb ik een verzadigde aluinoplossing gemaakt, alleen een dag later had ik niet een paar kleine kristalletjes, maar zat heel de bodem vol met aan elkaar gegroeide kristallen. Waarschijnlijk zat er dus teveel aluin in, maar dat snap ik niet, want de oplossing was nog niet eens verzadigd toen ik hem wegzette. Ik gebruik een hoeveelheid demiwater van 200 mL. Weet iemand hoeveel gram aluin ik nodig heb om de oplossing verzadigd te maken?
    Alvast bedankt,
    Heleen.

  2. Heleen,
    Het is heel normaal dat je een hele plakkaat krstalletjes op de bodem hebt liggen. Kies de grootste korrel kristal uit, en knoop deze aan een touwtje. Verwarm de rest van de kristallen weer op in hetzelfde water. Hang het touwtje met de korrel er weer in en je kristal zal gaan groeien. Er zal trouwens zich trouwens weer een laagje kristallen op de bodem vormen.

  3. interessant artikel
    Alleen een kleine opmerking over het eten van loodhoudend kristalglas. Hoewel ik geen rede zie om glas te gaan eten, zal je er geen lodvergifteging aan overhouden. Het lood in het glas is chemisch gebonden aan de kwarts en kan daarom niet door het lichaam worden opgenomen. In de bereiding van keramiek glazuren wordt daarom “tegenwoordig” (vanaf ongeveer 1900) lood in de vorm van een “fritte” (gemalen loodglas) toegevoegd zodat de keramist niet vroegtijdig overlijdt aan loodvergifteging, iets dat voor 1900 wel veel gebeurde.

  4. Hallo, Ik ben van plan om voor een nicht kopersulfaat kristallen te maken en deze te laten verwerken in een halsketting. Ik weet alleen niet of dat dat niet ongezond is zo heel de dag rond te lopen met een Kopersulfaat kristal rond je nek. Weet er iemand of dit schadelijk is voor de gezondheid?

    1. Hoi Lies,

      Omdat kopersulfaat goed oplost in water (zweet), wordt het bij contact met de huid gemakkelijk opgenomen. De koperionen zijn giftig, en kopersulfaat wordt niet voor niets in door veeartsen (kijk maar een aflevering dr. Pol) gebruikt als ontsmettingsmiddel. De kans op huidirritatie is erg groot. Bovendien blijven de kristallen niet lang mooi. Hetzelfde geldt voor aluin. “Houdbare” kristallen zijn van zouten die NIET of nauwelijks oplossen in water, dat noemen we in de volksmond mineralen. Regelmatig zijn in het land mineralenbeursen, waar je ongeslepen stukken kan kopen om zelf te bewerken voor sieraden. Voorbeelden zijn bergkristal (eigenlijk gewoon zand, maar dan netjes gekristalliseerd als een groot stuk), amethist (paars) en -als je iets blauws zoekt- turkoois of lapis lazuli.

  5. Overigens, in Noord Nederland (en recent nog in de regio Amersfoort) rijdt de Zout Express rond, die naast info over zout ook een zoutkristallen groeiwedstrijd organiseert. Initiatief van de Rijksuniversiteit Groningen.

  6. ik ben bezig met mijn pws(V6) over de werking van ph op de groei van kristallen, alleen is nu ons probleem dat wij hele andere kristallenstelsels krijgen dan bij een aluin mogelijk zou zijn(ook zonder de phverandert te hebben) iemand enig idee hoe dit kan?

    1. aluin wordt gebruikt in medicijnen en dergelijke, dit is dus niet schadelijk voor je, dit kan je gebruiken.

    2. ja, wat moet ik dan doen? De ene zegt dat het mag en de ander zegt dat het niet mag, zo weet ik het ook niet meer . 🙁

  7. Ik heb een vraagje. Ik verzamel stenen en kristallen, ik heb nu ook een kwarts. Zal die kristal er hetzelfde uitzien? Zoniet, hoe zal die er dan uitzien?

  8. kopersulfaat zeker niet doen. Lost op in water waarbij koper als ionen vrij komt dat is giftig, het kan inwerken op je nieren, bloed en lever met als gevolg orgaanbeschadeging. Verder heeft het de neiging om eczeem achtige verschijnselen op te roepen bij langdurig huidcontact.

  9. Kopersulfaat al helemaal niet doen. Bij langdurig contact kan het inwereken op je nieren, lever en bloed met als gevolg orgaan beschadeging. Verder zorgt het voor eczeem achtige klachten bij herhaaldelijke bloodstelling op de huid.

    1. bedankt, Jasper

      Nu weet ik dat ik best geen juwelen zal maken met kristallen. Ik zal het houden bij valse diamanten 😀

      groetjes Lies

  10. Pingback: Kristallen ei ·
  11. Waarom is een suiker kristal moeilijker te maken dan een zoutkristal??
    Antwoord zo snel mogelijk terug a.u.b! 😉

  12. hallo,
    wij doen ons profielwerkstuk over kristallen kweken
    onze vraag was of er ook nog reactievergelijkingen zijn en welke dat dan zijn, we kunnen niks op internet vinden.

  13. Wij zijn op zoek naar mensen die kristallen kweken en deze willen tentoonstellen in onze Periodiek Systeemkast. 2019 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot jaar van het periodiek systeem en daar gaan we een mooie kast presenteren. Wie wil meedoen?

    1. Hoi Chris, ik ben kunstenaar en het laatste jaar bezig met kristallen, waar kan ik je bereiken?

  14. Ik ben nu de aluin kristallen aan het poberen te kweken maar ze groeien niet. Ik heb een aluin blok gebruikt moet ik wellicht aluin poeder gebruiken of moet ik gewoon langer wachten?

  15. Hallo iedereen,
    Ik wil graag een ketting maken met kristallen, maar welk soort zout en water kan ik het beste gebruiken. En kan ik ook kleurstof toevoegen?

Geef een antwoord



Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

 

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.