Raad de elementen

Op de middelbare school kom je al vroeg in aanraking met het periodiek systeem der elementen: de belangrijkste bron van informatie over de elementen. Veel mensen zien het periodiek systeem daarnaast als hét icoon van de scheikunde. Wanneer iets met scheikunde te maken heeft, kan een periodiek systeem nooit ver uit de buurt zijn.

Maar hoe goed ken je het periodiek systeem nu eigenlijk? Op sporcle.com staat, naast vele andere mentally stimulating diversions, een aantal leuke quizzen over het periodiek systeem. Zo is er een quiz waarbij je elementen moet noemen die dezelfde afkorting hebben als Amerikaanse staten, waarbij je alle alkalimetalen moet opnoemen of waarbij je elementen moet noemen die niet eindigen met de letter n of m. En voor alle fans van What The Movie is er ook nog een quiz waarbij je films moet raden aan de hand van de symbolen van elementen.

Mijn favoriet is echter degene waarbij je simpelweg zo veel mogelijk namen van elementen uit het periodiek systeem moet opnoemen. Ik kwam tot 66. Hoe ver komen jullie? Niet spieken hè!

Met dank aan Freddy en Roel voor de tip.

Chemische fomules in Word

Als je iets schrijft over scheikunde, wil je nog wel eens een structuurformule in je tekst zetten. Er zijn een aantal programma’s die hele mooie structuurformules (zowel 1D als 2D, soms 3D) kunnen maken. Verreweg het meest fantastische en uitgebreide chemische programma dat ik ken, is Chemdraw. Maar voor iedereen die de $2.000 wat veel geld vindt voor een kopie van ChemDraw, heeft Microsoft een alternatief.

Chemistry Add-In for Microsoft Office Word — of wat korter, Chem4Word — is gratis en open-source. Dat betekent dat iedereen het mag gebruiken en programmeurs/ontwikkelaars zijn vrij de code aan te passen. Misschien wat minder interessant voor de gemiddelde gebruiker: Chem4Word gebruikt Chemical Markup Language (CML), dat gebaseerd is op XML. De clou is dat de onderliggende code platte tekst is, maar dat die wel plaatjes kan genereren.

Pablo Fernicola legt in het volgende (Engelse) filmpje uit hoe het werkt. Merk op dat Chem4Word alleen werkt voor Office 2007 en 2010. Als je een oudere versie draait: bespaar je de moeite.

Voor hen die een gratis programma zoeken dat chemische formules en structuren maakt, is er nog ChemSketch Freeware. Dit programma is voor niet-commerciële doeleinden en de gratis versie komt zonder technische ondersteuning. Als je dus vragen hebt, of het is kapot, word je door de makers niet geholpen.

En dan sluit ik graag af met mijn lijfspreuk over tekstverwerken:

Als het opmaken van een tekst in MS Word niet lukt, ligt dat meestal aan Word; als het opmaken van een tekst met LaTeX niet werkt, ligt dat altijd aan jezelf.

Chem4Word via Chemical & Engineering News

Elementaire ringen

Al eerder schreef ik over Etsy en de zelfgemaakte sieraden die je daar kan kopen. Ik denk dat ik daar een meisje wel mee kan plezieren. Maar mijn volgende ontdekking is meer iets voor de heren die houden van een mooie zegelring.

itsno.name verkoopt een aantal sieraden, waaronder zegelringen en hangertjes, met daarop drie elementen afgebeeld. Zilver, goud en platina. Wil je een zegelring kopen, dan moet je diep in de buidel tasten, maar een rechtgeaarde scheikundige heeft dat er natuurlijk wel voor over. De zilveren ring kost $295, de 14k gouden $2.100 en de platina ring kost $6.000. Maar geen geklier, ik vind ze prachtig.

Een aantal leuke weetjes over de metalen waarvan de ringen gemaakt zijn. Want je vraagt je natuurlijk direct af waarom de ringen zo enorm veel in prijs verschillen. Een gram zilver kost op dit moment € 0,43, goud € 27,50 en platina € 41,85. Wat ik ook wel interessant vind zijn de smeltpunten (961, 1.064 en 1.768 ºC resp.) en de dichtheden (10, 19 en 21 g/cm3).

Wat is er nou zo interessant aan deze metalen? Het zijn geleiders, goud en platina zijn veel gebruikte katalysatoren, gaan niet snel stuk en de vraag is hoog. Marktwerking. Teleurstellend? Bekijk dan nog even de hangertjes die dezelfde winkel niet verkoopt.

Data via Wolfram|Alpha

Luchtdruk en een blikje

De moleculen in de lucht om ons heen botsen constant tegen ons aan, maar vreemd genoeg merken we daar in de praktijk weinig van. Toch is de kracht die de lucht op ons uitoefent gigantisch. Normaal is de luchtdruk ongeveer 1 atmosfeer, oftewel 105 N/m2. Om een indruk te geven van hoeveel dat is: dat is gelijk aan het gewicht van 10.000 kilogram en dat op élke vierkante meter, of 1 kg op elke cm2.

Om te laten zien wat voor een enorme kracht dit eigenlijk is, kun je thuis met een leeg frisdrankblikje, water, een tang en een fornuis een leuk experiment doen. Doe het volgende:

  • Vul een bak met water. De bak moet diep/groot genoeg zijn om het colablikje in te kunnen zetten. Een gootsteen werkt ook prima.
  • Neem een leeg blikje en spoel het goed om. Doe er een bodempje water in.
  • Verwarm het blikje met bijvoorbeeld een gasfornuis totdat het water in het blikje goed kookt. Zorg ervoor dat het blikje niet droogkookt.
  • Pak het blikje met een tang op en zet het omgekeerd in de bak met water. Schrik niet.

Wat is hier gaande? Wanneer je het water in het blikje kookt, wordt het blikje gevuld met stoom in plaats van lucht. Koel je die stoom af, dan zal het weer condenseren tot water waarbij het volume ruim duizend keer kleiner wordt. Het blikje deukt razendsnel in.

Door het blikje omgekeerd in het water te zetten, zorg je er niet alleen voor dat het condenseren van de stoom enorm snel gaat, ook voorkom je dat het blikje snel lucht van buiten zou kunnen aanzuigen. Het blikje zou wel water kunnen opzuigen, maar dit gaat relatief traag. Daardoor neemt de druk in het blikje sterk af, terwijl de buitenlucht nog wél met 105 N/m2 op het blikje aan het drukken is. Met andere woorden: de buitenlucht drukt nog steeds op het blikje, maar er zit niets meer in het blikje dat terugduwt. Het arme blikje is niet bestand tegen dit drukverschil en zakt in elkaar. Wie had gedacht dat lucht zo gewelddadig kon zijn?

Heb je niet de mogelijkheid, zin of tijd heeft om het experiment zelf uit te voeren, dan kun je in onderstaand filmpje het experiment ook duidelijk zien.

De terminologie van de Nerd

Ik zit al een tijdje te broeden op de terminologie van de nerd. Er zijn namelijk wat verschillende soorten nerds. Sommige nerds zijn namelijk sociaal heel gewoon, anderen zijn eigenlijk helemaal niet extreem intelligent en weer anderen weten best wanneer iets een obsessie is. Let op, ik heb hier maanden over nagedacht. En — zul je net zien — eventjes geleden duikt overal een fantastisch Venn diagram op!

Voor het gemak heb ik hem eventjes vertaald. Al gaat dat voor de termen waarom het draait niet zo goed. Jullie suggesties voor een fatsoenlijke vertaling? En waartoe vind jij jezelf behoren?

Origineel via Sed Contra