Bereken en voorspel het jaar 2050

Een tijdje geleden had ik het genoegen om een lezing van prof. David MacKay bij te wonen. Al eerder schreven we over zijn fantastische boek. De gelegenheid waar hij sprak had te maken met een donatie van 20 miljoen Britse ponden aan het instituut waar ik nu stage loop. Gelukkig bleef hij nuchter en hield hij een eerlijk praatje.

Wat ik zo speciaal aan prof. MacKay vind, is zijn manier van uitleggen. Klimaatverandering en energiebesparing zijn geen gemakkelijke onderwerpen. Alleen al de wetenschappelijke concepten zijn niet eenvoudig, dus als daar dan ook nog eens morele en culturele overwegingen bij komen, is het goed te begrijpen dat de discussies snel uit de hand kunnen lopen. Ik denk dat het onze plicht als wetenschappers is, om niet-deskundigen uit te leggen zijn wat de feiten zijn. Een extreem handig middel is het concept van prof. MacKay: de gloeilamp. In een eerder filmpje van hem hier, konden we horen hoe hij uitlegde dat een 40 watt lamp elke dag 1 kilowattuur (kWh) gebruikt. Omdat joules en watturen lastige eenheden zijn om mee te rekenen — die eenheden zeggen niet veel mensen wat — introduceert hij de lamp. 24 uur een lamp aan laten is een duidelijk concept. Al het energiegebruik omrekenen naar eenheden van “gloeilampen” is een handig gedachtenexperiment.

Als wij, de Scheikundejongens, diep in ons hart kijken, zullen we ontdekken dat we alleen maar willen uitleggen. Dit soort vereenvoudigende concepten zijn hierin verschrikkelijk belangrijk.

Prof. MacKay is adviseur voor de Britse overheid. Hij adviseert de overheid over energie en klimaatverandering. Om de gevolgen van beslissingen over energie duidelijk te maken in het jaar 2050, heeft hij een een webtool gemaakt. Het is een programmaatje op het Internet waarmee iedereen kan “uitrekenen” wat elke energiebesparing voor nut heeft. Het is niet echt uitrekenen, maar meer het aanvinken van beslissingen. Een korte introductie door prof. MacKay zelf:

Ik vind dit een heel erg interessante gedachte: zelf kunnen zien wat elke overweging voor gevolgen heeft voor het jaar 2050. Geen geklier met moeilijke formules, niks vergeten en geen “ja maar…”. Als we meer en meer energie willen gebruiken, zullen er ook meer manieren moeten komen om energie op te wekken. Maar als we bepaalde manieren niet willen, dan zullen we ook minder energie moeten gaan gebruiken. Simpel als dat. Ik heb zelf even met de tool gespeeld en ik denk dat dit wel een interessante optie is:

Klik op de afbeelding om te zien of dit een realistisch idee is.

 

De daadwerkelijke webtool vind je hier en meer informatie over de tool hier. Er is onder het tabblad “Story” ook interessante achtergrondinformatie te vinden. Bekijk ook zeker eens de “Example Pathways”. Laat me alsjeblieft weten wat jullie van dit soort websites vinden, in de commentaren hieronder. Zou er ook een Nederlandse variant moeten komen? Is dit interessant voor het Nederlands scheikundeonderwijs?

Vandaag is een labdag

Het is weer zo’n dag vandaag: rare-video-vrijdag. In mijn eerste jaar was vrijdag ook een labdag. Heerlijk. Onze vrienden van de Chemistry Blog hebben er een liedje over gemaakt.

En gelukkig is daar de toegift. Voor onze lieve Wiskundemeisjes (Mathmaticious) en onze vrienden van GeekStijl (Roll a D6).

Reageren met je sociale media-accounts

Vanaf vandaag hebben de Scheikundejongens een spiksplinternieuw login- en reactiesysteem om spam tegen te gaan. Dat was wel nodig, want de afgelopen twee jaar hebben we ongeveer drieduizenden spamberichten gehad. Gelukkig worden die grotendeels automatisch gefilterd, maar we controleren wel met de hand of niet per ongeluk een echte reactie tussen de spam is beland. Om dat tegen te gaan, hebben we vanaf vandaag extra functionaliteit.

Wanneer je niet bent ingelogd op onze site en toch wilt reageren, moet je een zogeheten CAPTCHA invullen. Dat betekent dat je twee woorden moet overtypen die in een plaatje staan afgebeeld. Computers zijn hier niet zo goed in, dus daarmee laat je zien dat je geen spammer bent. Het systeem dat wij gebruiken is reCAPTCHA. Hierbij worden de woorden die je invult ook nog nuttig gebruikt, namelijk voor het digitaliseren van boeken.

We begrijpen echter dat het irritant is om steeds twee woorden te moeten overtypen als je wilt reageren, vooral als je wat vaker op onze site komt. Daarom kun je voortaan ook inloggen op onze blog met verschillende diensten, zoals je Google- (lees: Gmail), Twitter- en Hyves-accounts. Ben je eenmaal ingelogd, dan kun je direct reageren en hoef je geen naam, e-mailadres en CAPTCHA meer in te vullen. Je kunt inloggen door in het reactieformulier op ’t juiste icoontje te klikken, of door in het Meta-menu (verplaatst naar rechtsboven) op inloggen te klikken. Wil of kun je niet inloggen met één van de genoemde diensten, dan kun je ook een gebruikersnaam aanmaken door in het Meta-menu op registreren te klikken.

In de toekomst willen we het ook mogelijk maken om je Facebook en Windows Live (lees: Hotmail) accounts te gaan gebruiken om in te loggen, maar dat vereist nog wat werk. We laten het weten als dat werkt.

Mocht je onverhoopt tegen problemen aanlopen, andere rare dingen tegenkomen of het er niet mee eens zijn, laat het dan weten in de reacties of vul het contactformulier in.

Vrouwen in de wetenschap

Eerlijk gezegd vind ik dit een heel lastig onderwerp. Ik ben een blanke, West-Europese man, hooggeschoold, opgegroeid in een blanke (voornamelijk laaggeschoolde) omgeving. Ik vind het lastig om te praten over discriminatie, feminisme en racisme. Voornamelijk omdat ik er weinig ervaring mee heb, of me er gewoon niet van bewust ben. Ik heb nog nooit meegemaakt dat iemand uitgescholden werd, of nadelig behandeld werd om zijn huidskleur, geloof, geslacht of wat dan ook.

Aanstaande vrijdag vindt “Women in Chemistry — The elements of success” plaats. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) organiseert — ook omdat het het Internationale Jaar van de Chemie is — de dag ter promotie van de vrouwelijke wetenschapper. Een goed idee, zou je zeggen. Maar is dit wel nodig?

Ik vind positieve discriminatie iets raars. Als er twee mensen even geschikt zijn voor een baan, wordt er voorkeur gegeven aan diegene die uit een bepaalde bevolkingsgroep komt. In dit geval: als een vrouwelijke studiegenote en ik samen naar eenzelfde positie zouden solliciteren, zou zij gekozen worden, omdat ze een vrouw is. De reinste discriminatie natuurlijk. Maar omdat er te weinig vrouwen in onze beroepsgroep zouden zitten, zou zij de voorkeur hebben. Natuurlijk zijn twee sollicitanten nóóit gelijk, omdat twee mensen ten opzicht van elkaar altijd andere voor- en nadelen hebben. Zij zou bijvoorbeeld beter artikelen kunnen schrijven dan ik, maar mijn labjournaal is beter. Beide eigenschappen zijn even belangrijk, maar toch geeft een professor de voorkeur aan een van twee de eigenschappen. Daarnaast moet hij (?) dan ook nog eens haar vrouw-zijn in overweging nemen. Ik vind het maar een lastig verhaal.

Dan is er nog het volgende: een vriendin van me heeft een tijdje geleden op haar oude middelbare school verteld over hoe het is om als vrouw, scheikunde te doen. De middelbare school wilde bètawetenschappen promoten onder meisjes. Dus die vriendin kwam langs om te vertellen. Heel positief over scheikunde vertellen. Tsja, dat kan alleen maar op liegen uitlopen, want scheikunde (en wis- en natuurkunde idem dito) zijn gewoon hele pittige studies waar je heel veel tijd mee kwijt bent. Begrijp me niet verkeerd, ik heb het gevoel dat vrouwen misschien wel beter (kunnen) zijn in bètawetenschap dan mannen. Daarnaast is 1/3 deel van de (totaal 60 tot 90) scheikundestudenten in Utrecht vrouw, wat me helemaal geen rare score lijkt. Wat vertel je die meisjes op de middelbare school nou? Dat het heel goed te doen is voor vrouwen? Dat het heel leuk is? Dat het heel spannend en enerverend is? Dat is het natuurlijk allemaal wel, maar dat vind 90% van de middelbare scholieren natuurlijk niet.

Dan is er nog de laatste rariteit: de vrouwenbeurs. Dit is eigenlijk ook positieve discriminatie, maar dan zonder het ‘positieve’. Als vrouw kun je geld aanvragen om dingen te doen in de wetenschap: stages, onderzoek, reizen, van alles. Mannen kunnen dit niet, want er bestaan natuurlijk geen mannenbeursen. Snap ik, maar voelt wel raar. Ik doe nu een buitenlandstage en omdat ik een blanke, Nederlandse man ben, zonder extreem hoge cijfers, kan ik maar aanspraak maken op één beurs. Als vrouw kun je voor duizenden (als je er tijd in steekt tienduizenden) euro’s ‘verdienen’ met een buitenlandstage van zes maanden. Wat mij als vrouw nou dwars zou zitten, is het volgende: je wilt als vrouw serieus genomen worden. Je wilt dat anderen je afrekenen op je wetenschappelijke kwaliteiten en niet benadelen om je geslacht. Om jezelf wat op weg te helpen, vraag je een vrouwenbeurs aan, maar dan bevoordeel je jezelf wél weer door gebruik te maken van je vrouw-zijn. Een paradoxale oplossing.

Samengevat: ik vind het maar een lastig verhaal. Ik vind het verschrikkelijk belangrijk dat iedereen wordt afgerekend op wat hij doet, niet op wie hij/zij is. Ik vind het niet zo spannend of iemand nou vrouw of homo of niet-blank is. Ik vind dit vooral een ingewikkelde discussie. Misschien is zo’n dag ter promotie van de vrouwelijke wetenschapper nog niet zo’n slecht idee.

Een kort grafisch overzicht van wat we niet weten

De eindexamens zijn bezig en dat betekent dat een hoop middelbare scholieren straks aan de volgende stap in hun leven gaan beginnen. Het VWO leidt scholieren op, zodat ze straks aan de universiteit kunnen beginnen. De universiteit leidt op diens beurt weer op, om onderzoeker te worden. En onderzoekers kijken naar alles wat we niet weten.

Ruim een eeuw geleden, was de natuurkunde af. Dat was in ieder geval de consensus, dat was wat de meeste natuurkundigen geloofden. Er moesten nog wel een hoop dingen gemeten worden, maar hoe die dingen gemeten moesten worden, was al duidelijk. Toen kwam de Duitse Max Planck langs en zei slimme dingen. Veel gedoe en opeens wisten we niets meer. Zo dachten we dat we vast zaten en alles wisten wat er te weten viel, en zo wisten we dat we absoluut niets begrepen.

Nu, honderd jaar later, weten we nog steeds niet goed wat zwaartekracht is, laat staan waar het vandaan komt. Voor alle scholieren die hun Engels nog even bij willen schaven én net zo opgewonden raken van de hoeveelheid dingen die we niet weten, het volgende filmpje.

Via de PhD Comics.