Sherlock Holmes was geen natuurkundige

Voor vandaag had ik een goed verhaal over een indrukwekkend biochemisch experiment gepland. Helaas heb ik een paar graden koorts, dus het wat meer omvangrijke verhaal verschijnt maandag op de SJs. Ter vervanging, een comic van Saterday Morning Breakfast Cereal.

Sherlock Holmes is geschreven door sir Arthur Conan Doyle en gaat over de verhandelingen door de detective en zijn metgezel dr. Watson. Veel verfilmingen, maar ik kan jullie die met Jeremy Brett (1984) aanbevelen. Holmes en Watson redeneren meestal als typische medici, maar wat nou als ze natuurkunde hadden gestudeerd?

Grappige graphical abstracts

De hoeveelheid artikelen die gepubliceerd worden in wetenschappelijke tijdschriften zoals Nature, Science, of Physical Review Letters (dus niet de Quest) is enorm. Gebruiken we Google Scholar als maatstaaf, dan zien we dat er in 2009 zo’n 253.000 artikelen en boeken zijn gepubliceerd waar het woord “chemistry” in voorkomt.

Zijn we iets specifieker en zoeken we op “physical chemistry”, dan zijn het er nog steeds 61.700. Zelfs al zoek je op iets specifieks als “quantum dot”, dan vind je nog 8970 publicaties. Een artikel helemaal doorlezen, uitpluizen en goed begrijpen kost al snel een paar uur tot een dag, dus het mag duidelijk zijn dat we dit niet allemaal kunnen gaan lezen. Het is zelfs nog veel te veel nog maar de samenvatting van te lezen. Daar zou je een dagtaak aan hebben.

Hoe kun je dan beoordelen of een artikel het lezen waard is? De titel lezen is natuurlijk vaak een goed begin (al zijn ze soms behoorlijk cryptisch), en plaatjes kijken kan ook veel informatie opleveren. Maar voor dat laatste moet je het artikel natuurlijk al wel voor je hebben: al bladerend door de (al dan niet digitale) inhoudsopgave van een tijdschrift helpen de plaatjes ín het artikel niet om te beslissen of iets nuttig is.

Om dit probleem op te lossen, is een aantal tijdschriften op het idee gekomen om zogeheten graphical abstracts in te voeren: een samenvatting in de vorm van een plaatje. Dit plaatje kan bijvoorbeeld bij de titel in de inhoudsopgave worden getoond om snel te kunnen beoordelen of je een artikel wilt lezen. Eén van die tijdschriften is het Journal of Physical Chemistry B. Super goed idee.

Plaatjes zijn nuttig. Een goed plaatje, in elk geval. Niet bij elk artikel zit namelijk een even goed plaatje. Sommige plaatjes zijn van een belachelijk lage resolutie, passen overduidelijk niet bij het onderwerp of vertellen niets inhoudelijks. De blog TOC ROFL gaat precies daarover: lachwekkende plaatjes in de inhoudsopgaven van wetenschappelijke tijdschriften. Erg grappig. Voor in je RSS!

Hieronder twee van mijn favorieten.

Gnomen voeren een chemische reactie uit: "Theoretical and NMR Studies of Deuterium Isotopic Perturbation of Hydrogen Bonding in Symmetrical Dihydroxy Compounds."
Katten zijn soms ook blijkbaar biomoleculen: "Why size and speed matter: frequency dependence and the mechanical properties of biomolecules."

Hoe trek je meer scheikundestudenten?

Aan de koffietafel van het lab waar ik werk, komen geregeld mensen van buiten ons lab even gezellig kletsen. En zo hoor je nog eens wat. Van de week werden de tegenvallende vooraanmeldingen scheikunde besproken. Op het nieuws hoorde ik dat er steeds meer VWO’ers na hun middelbare school gaan aan een universiteit gaan studeren. Dit zou zijn doordat de arbeidsmarkt niet heel veel perspectief biedt, dus “investeren ze in de toekomst.” Ik zeg: ga er lekker een jaartje tussenuit, lekker vrijwilligerswerk doen, ofzo. Maar de hedendaagse scholier wil méér leren.

Snap ik ook wel. Ik hoorde ook over de onderwijsvernieuwingen op het VWO. Scheikunde op de middelbare school gaat steeds minder lijken op wat er op de universiteit gegeven wordt. Er worden totaal verschillende onderwerpen aangesneden. Natuurlijk is zo’n gat niet handig. Wiskunde kampt al tijden met dit probleem, maar daar hoor ik nooit wat over. Ja, dat het lastig is, voor eerstejaars studenten. Oplossing? De opleiding aanpassen is geen (realistische) mogelijkheid, dus het middelbare schoolpakket zal dan moeten veranderen. Of studies en studenten moeten accepteren dat er een kloof is. Hoe dan ook, onderwijsvernieuwing in het scheikundepakket op de middelbare school is een reden dat in heel Nederland de vooraanmeldingen scheikunde tegenvallen.

Een andere reden zou zijn dat er steeds meer concurrentie is van nieuwe studies, met hippere (Engelstalige) namen. Life Sciences and Technology bijvoorbeeld. Ik krijg het gevoel dat de scholier dan stiekem óók wordt opgeleid tot scheikundige, maar dat kan ook aan mij liggen. Scholieren willen geen suffe studies meer doen als scheikunde, natuurkunde en wiskunde, maar Chemical Sciences, Advanced Physics en Theoretical & Applied Mathematics. Het beestje moet een naampje hebben, en als het klinkt zoals het is (superdik en de hipheid zelve) zal het me aan m’n billetjes oxideren hoe het genoemd wordt. Als het het maar over hetzelfde beestje hebben. Een andere concurrent van de studie scheikunde kan de nieuwe bachelor Gametechnologie zijn.

Als reactie op deze naam-trend zouden de Scheikundejongens graag het volgende willen voorstellen: naast de studie scheikunde, worden er twee nieuwe studies geïntroduceerd. “Chemistry” en “Molecular design”. Engels, hip, creatief, you name it. Alledrie de studies zullen niet heel veel meer studenten samen hebben, als de oude studie scheikunde voorheen kreeg. Uit zowel economisch als praktisch oogpunt zullen de studenten veel vakken samen doen. Natuurlijk zullen de studenten Molecular Design meer vakken zoals Advanced Quantum Chemistry and How I Learned To Stop Worrying And Love The Model volgen; studenten scheikunde zullen daarvoor in de plaats Kwantumchemie 3 en Risicoanalyse doen. Natuurlijk krijgen de studenten van alle drie de stromingen *kuch* studies een bachelorgraad in “Chemische Wetenschappen.” Kreeg ik ook; vraagt nooit meer iemand naar.

Een laatste reden waarom de vooraanmeldingen scheikunde zo tegenvallen zou natuurlijk ook kunnen zijn omdat de zoekmachine op de universiteitswebsite bagger is, de meeste linkjes kapot zijn en zelfs Google weigert je de goeie kant op te leiden. Gelukkig is dit laatste probleem met twee ICT’ers en een lang weekend goed op te lossen.

Teksten opmaken voor beta’s — een LaTeX introductie

Dit bericht is een introductie in onze nieuwe pagina.

Als je een verslag schrijft, zit je dan ook altijd zo te klooien met de bronverwijzingen? Als je op een computer een Word-bestand probeert te openen, is de opmaak dan ook op mysterieuze wijze veranderd? Als je een tekstbestand naar een vriend stuurt met een ander besturingssysteem, ben jij het dan ook zat dat hij/zij het niet kan openen omdat hij/zij niet dezelfde tekstverwerker gebruikt als jij? Houd jij van een esthetisch document maar weet je niet zoveel van typografie? Ben jij het ook zat om een tekstverwerker te moeten kópen en daarna altijd te blijven updaten en upgraden? Snap jij waarom mensen een vulpen gebruiken?

Als je hier steeds ‘ja’ antwoordt, raad ik je extreem sterk aan om over te stappen op \LaTeX (spreek uit als ‘laa-teg’, als in ‘tech-niek’). \LaTeX is niet een tekstverwerker, maar een tekst-zet-systeem. Het is dé manier om een tekst te schrijven zonder na te hoeven denken over de opmaak. Je typt je tekst, zet daaromheen een klein beetje code en een programmaatje ‘compileert’ (bouwt, drukt, zet of bakt) er een PDF van.

Deze manier van tekstzetten is erg populair bij beta’s (vooral natuur- en wiskundigen), maar nog veel te weinig bij scheikundigen, en daar willen wij iets aan doen. \LaTeX is fantastisch als je veel omgaat met bronnen (raak jij ook altijd de tel kwijt?), formules (zowel wiskundig als scheikundig), afbeeldingen (nooit meer nadenken over waar je ze neerzet) en nog veel meer. En omdat wij ‘a’ zeggen, zeggen wij ook ‘b’: om jullie snel en kort te introduceren in de gemakken die LaTeX biedt en omdat we begrijpen hoe lastig is om iets nieuws te leren, hebben we een introductiepagina over \LaTeX gemaakt. Daar staat hoe je het moet installeren, gebruiken en de simpele handleidingen die ik gebruikte om het te leren.

Een voorproefje. Als je het volgende typt

\documentclass[11pt,a4paper]{article}

\usepackage[dutch]{babel}
\usepackage{url}

\title{\LaTeX\ door Scheikundejongens}
\author{Aldo G.\,M.\,Brinkman \& Mark Vis}
\date{\today}

%%% EINDE PREAMBLE %%%

\begin{document}
\maketitle

Dit is een \LaTeX handleiding voor iedereen, door de Scheikundejongens.
\section{Hoe en wat?}
Lees meer op \url{https://scheikundejongens.nl/latex}
.

\end{document}

…verschijnt er…

Ziet dat er niet kinky uit? Zonder enige opmaak. En geef toe, als je even goed naar de code kijkt, zie je dat er niks gebeurd is. Wil je dit ook leren? Geen probleem, niet moeilijk, helemaal gratis. Lees hier verder.

Tot slot een aanmoediging voor als je het niet meer zit zitten, die tevens mijn lijfspreuk is over tekstverwerken.

Als het opmaken van een tekst in MS Word niet lukt, ligt dat meestal aan Word; als het opmaken van een tekst met \LaTeX niet werkt, ligt dat altijd aan jezelf.

Veel succes.

Fout in het systeem

In een collegezaal van de Universiteit van Turijn heeft men als eerbetoon aan de beroemde Italiaanse schrijver en chemicus Primo Levi — bekend van het boek The Periodic Table — een groot periodiek systeem opgehangen. Het periodiek systeem hangt er al dertien jaar, maar er zit wél een fout in! The Professor van Periodic Videos legt het uit.

Een foto van het betreffende periodieke systeem vind je hieronder (klik voor groter).

Primo Levi Lecture Theatre

Kun jij de fout vinden? Gebruik in de reacties s.v.p. de [spoiler]-tags. Het goede antwoord kun je hier vinden.