<galm> HERINNEREN JULLIE JE DEZE NOG-NOG-nog-nog…? </galm>.
Nano, nano, nano
what a wonderful surprise
that the ordinary is extraordinary
when you make it nanosize!
De makers van The Nanosong (de Universiteit van Californië, Berkeley) hebben een nieuw nummer geschreven over veiligheid in het lab. Hoezee!
Vragen jullie je ook af hoeveel droogijs de makers hebben moeten gebruiken? En wat doet die Tesla Coil daar op de achtergrond?
Al lijkt het wel alsof we een goed verhaal hebben en de discussie goed bijbenen, stiekem lopen we een beetje achter. De twee afbeeldingen zijn krantenknipsels (Volkskrant, 19 en 20 oktober 2009, resp.). Helemaal onderaan lees je het officiële persbericht (16 okt. 2009) van de Nederlandse Voedsels en Waren Autoriteit (VWA). Misschien wel een dooddoener voor de discussie
Dingen die we (en ik hoop ook jullie) geleerd (zouden moeten) hebben na alle (koffietafel) discussies: Niet alles wat fijn en zwart is, is ijzerpoeder; niet alles wat aangetrokken wordt door een magneet, is metallisch ijzer; de resolutie van een filmpje op uitzendinggemist.nl is niet voldoende om de grootte van deeltjes te schatten; niet alle onderzoekers kunnen goed omgaan met onverwachte bezoeken; niet alle telefonistes zijn gekwalificeerd chemici en herkennen chemisch fout taalgebruik; presentatoren van populair-wetenschappelijke programma’s zijn niet altijd chemisch en/of academisch geschoold; een wetenschappelijke discussie voer je door te verwijzen naar meer dan één enkele wetenschappelijke (!) bron.
Verrijking met ijzer van ontbijtgranen toegestaan
16 oktober 2009 – nieuwsbericht
Het toevoegen van ijzer aan ontbijtgranen is tot een wettelijk vastgestelde limiet toegestaan. Het nuttigen van producten verrijkt met ijzer binnen deze limiet vormt geen risico voor de gezondheid. De Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) heeft geen reden aan te nemen dat de producten van de firma Kellogg’s op de Nederlandse markt deze limiet overschrijden.
Het ijzer dat gebruikt wordt als toevoeging in levensmiddelen is ijzerpoeder geschikt voor menselijke consumptie.
De uitzending van het televisieprogramma Keuringsdienst van Waarde over dit onderwerp wekt de suggestie dat ontbijtgranen met toegevoegd ijzer in Denemarken verboden zijn. Dit is onjuist. Ook in Denemarken is het toegestaan ijzer aan ontbijtgranen toe te voegen, mits er toestemming van de autoriteiten is verkregen.
De Europese Unie staat het toevoegen van ijzer aan levensmiddelen toe. Omdat de eetpatronen van de bevolking in de lidstaten onderling verschillen, bepalen lidstaten zelf aan de hand van de totale inname van ijzer welke limiet zij hanteren. De Nederlandse limiet is mede gebaseerd op de Nederlandse voedselconsumptiepeiling.
IJzer is een belangrijke stof voor een goede gezondheid. De indruk die het tv-programma wekt dat het om gemalen spijkers of ijzervijlsel zou gaan is flauwekul.
De volgende radio commercial hoor ik al een week of wat:
Is het erg dat de panda uitsterft? Is 1+1 altijd 2? Waarom maakt liefde blind? Wisebits stellen vragen en roepen vragen op. Ze zetten je grijze massa in beweging. Iedere werk/schooldag is er een kort filmpje met een portie frisse wijsheid.
Wisebits zijn korte filmpjes (90 seconden maximaal) die iets wonderlijks uitleggen. Het is een initiatief van de RVU en bedoeld voor de bovenbouw van de middelbare school. Er zijn ook opdrachten en lesbrieven beschikbaar door vakdocenten. De onderwerpen van de Wisebits worden bedacht door publieksfilosoof (wat dat ook moge zijn) Bas Haring en zijn denktank. Op twitter kun je op elke Wisebits reageren en zo samen verder denken.
In de aflevering van de Keuringsdienst van Waarde (KvW) van 15 oktober wordt onderzoek gedaan naar ijzer in cornflakes. Wij zijn van mening dat er in deze uitzending een aantal fouten worden gemaakt en halve waarheden worden verteld, of dat er in elk geval bij de KvW redactie een ernstig gebrek is aan mensen met scheikundekennis.
Wat is er aan de hand? In de uitzending komt men tot de ontdekking dat cornflakes aangetrokken worden door een magneet. Wanneer men de cornflakes fijnmaalt, blijft er zelfs een zwart poeder aan de magneet hangen. Ze komen tot de conclusie dat dit ijzer moet zijn. Geheel correct.
Iets eerder in de uitzending loopt men over een spinazieveld met een metaaldetector, op zoek naar het ijzer in de spinazie. Dat vinden ze niet; zie onderstaand fragment. Zoals de boer aan het einde van dit filmpje correct opmerkt: het ijzer in spinazie is niet hetzelfde als het ijzer van je fiets. Wat ze jammerlijk genoeg niet uitleggen, is waarin het verschil dan zit. Gelukkig kan iedere middelbare scholier met scheikunde in zijn/haar vakkenpakket je dit wél vertellen. Het ijzer uit je fiets is metallisch ijzer, terwijl in spinazie ijzer ionen zitten, te weten Fe2+ en/of Fe3+. Over de telefonist die suggereert dat er ook nog zoiets bestaat als “plantaardig ijzer”, ga ik het niet hebben.
In de rest van de uitzending wordt de indruk gewekt dat het fijngemalen ijzer alleen maar in de cornflakes wordt gestopt uit winstoverwegingen, zodat mensen denken dat ze iets gezonds kopen/eten. Het ijzer zou in die vorm ook niet worden opgenomen (want: niet oplosbaar in water) en dus nutteloos zijn.
Als je echter de literatuur doorzoekt, vind je dat metallisch ijzer ten eerste weldegelijk wordt opgenomen, en dat het bovendien wordt toegevoegd juist omdat het niet oplost. Het probleem van het toevoegen van ijzer aan voedingsmiddelen, is namelijk dat het ijzer kan reageren met het voedingsmiddel. Dit leidt vaak tot bijvoorbeeld onwenselijke verkleuringen van het product. Dat gebeurt vooral wanneer het ijzer (in de vorm van een ijzerzout) goed oplosbaar is in water: elk product bevat namelijk wel wat water (zelfs cornflakes), en dat geeft het ijzer de kans om te reageren.
Gebruik je dus metallisch ijzer (in poedervorm), dan heb je dit probleem niet. Desondanks wordt het wel (gedeeltelijk) opgenomen door je lichaam, omdat het door je maagzuur wordt geoxideerd tot ijzerionen. Omdat niet alles wordt geoxideerd, wordt ook niet alles opgenomen, maar dat is nog altijd meer dan wanneer je géén ijzer toevoegt. Als je het filmpje goed bekijkt, zie je ook dat er “extra vitaminen” in sommige cornflakes zitten. De reden daarvoor is ook eenvoudig: die zorgen ervoor dat het ijzer beter wordt opgenomen. Al met al een hoop ophef om niets dus.
Bekijk de uitzending van de KvW op hun site of op uitzendinggemist. Stella, dank je voor de tip!
Ben je een scholier en heb je altijd al eens de wereld willen verbeteren? Dat kan, dankzij de Stichting Imagine Life Sciences. Zij verbinden onderzoek, onderwijs en ontwikkelingssamenwerking en ze organiseren elk jaar een scholierenwedstrijd. Wetenschappers komen met ideeën voor projectvoorstellen (met een bijbehorend ontwikkelingsland) en scholieren werken die uit in hun profielwerkstuk. Het beste voorstel wordt uiteindelijk door Imagine uitgevoerd in het betreffende land. Zo verbeteren ze niet alleen de wereld, maar brengen ze ook scholieren in aanraking met de levenswetenschappen.
De scholierenwedstrijd van dit jaar is op 5 oktober van start gegaan. Er zijn vijf onderwerpen in de Life Sciences gekozen die door scholieren in hun profielwerkstuk worden uitgewerkt. De onderwerpen van dit jaar zijn als volgt:
Uiteindelijk selecteert een jury de beste voorstellen. De winnende scholieren zullen dan hun resultaten publiceren op een wetenschappelijk congres. Voorbeelden van winnende projecten zijn het maken van biodiesel met algen in Mozambique en het ontwerpen van biogasreactoren voor de energievoorziening van een school in Tanzania. Bekijk ook eens de onderwerpen en filmpjes van afgelopen jaar.
Wij vinden dit een erg mooi initiatief en zijn erg benieuwd naar de resultaten.