Scheikundejongens

Dingen waar chemici van houden – deel 2

Aldo schreef afgelopen maandag al zijn over zijn lijstje met twaalf dingen waar hij als chemicus van houdt. Vandaag is het de beurt aan twaalf van mijn favoriete dingen, in willekeurige volgorde.

Glaswerk dat breekt vóór het afwassen (bij mij gebeurt dit vreemd genoeg altijd na het afwassen);
De vloer aanvegen met vloeibare stikstof (Leidenfrosteffect);
Voetballen met droogijs;
Een fout in een gepubliceerd artikel vinden;
Je dag-nacht ritme opofferen voor SAXS-metingen bij een deeltjesversneller in Grenoble;
Koele metingen doen bij 1 kelvin (-272 ºC);
Computersimulaties uit 1984 vinden die je resultaten perfect verklaren (hadden ze toen dan al computers?);
Reacties doen op een 5 liter schaal;
π en π-bindingen;
Onder de elektronenmicroscoop zien dat je synthese gelukt is;
Stiekem schietkatoen maken op het lab;
Een oplossing van elektronen in vloeibare ammoniak.

Wat zijn jouw favoriete dingen?

Dingen waar chemici van houden

Net zoals vorig jaar kom ik opeens overal lijstjes tegen van Amerikaanse chemici die bloggen over de dingen die ze leuk vinden. De initiator Chemjobber stelde een lijst der lijsten samen, en later compileerde azmanam (van The Chemistry-blog) een nog langere lijst (waar wij ook op staan!). Andere hoogtepunten zijn die van The Scientist Next Door, Chemist Geek en LabMonkey4Hire. Na lang peinzen over of ik dit bericht in de vorm van een epos wilde gieten, of een sonnet, of een haiku, laat ik het toch maar bij een eenvoudige lijst-van-12:

kleurveranderingen tijdens een reactie; luminescentie, fosforescentie, eigenlijk alle emissie en transmissie tussen de 400–700 nm;
een eenvoudige formule die je observatie precies verklaart;
obscuur glaswerk met veel stof;
oude professoren die anekdotes vertellen aan de koffietafel;
professoren die met labjas door het laboratorium struinen;
de terugkerende discussies met/over/door natuurkundigen;
een labjournaal waarin je later belangrijke details terug vindt;
ruiken aan chemicaliën, terwijl je best weet dat je dat niet mag/moet doen;
glaswerk met slijpstukken (vooral het invetten voor het vacuüm);
een docent die nog wel een proefje voor thuis weet;
piranha-zuur of loog-in-alcohol gebruiken, als koningswater niet werkt;
een getailleerde labjas (met je eigen naam erop).

In de commentaren hieronder lezen we erg graag over jullie favoriete dingen in de scheikunde.

Het elementenlied met PToV

“The Elements Song” van Tom Lehrer is een absolute klassieker in de scheikundegemeenschap. Tom Lehrer was komediant, musicus en wiskundige, maar zover ik weet is hij al lang niet meer actief. Volgens mij (en volgens Wikipedia) leeft de goede man ook nog, maar hij zou dan wel al 82 jaar oud zijn. Veel mensen zullen hem dus niet kennen, maar zijn bekendste werk is het lied waarover hij het volgende zei: “Dit zou nog wel eens handig kunnen zijn, voor sommigen van jullie, onder wat bizarre omstandigheden. Het is simpelweg de namen van de chemische elementen, onder een mogelijk herkenbaar deuntje.”

We schreven al eerder over dit lied, dat gezongen werd in het Nederlands door Robbert Paul, op BBC1 door Daniel Radcliffe en in het Japans door twee schattige meisjes. En nu hebben onze vrienden van The Periodic Table of Videos (PToV) ook een versie bij elkaar geknipt. Enjoy.

Via ScienceBase

Kogelwerende colloïden

In het verleden hebben we al meerdere keren geschreven over materialen die soms vloeibaar zijn, en soms weer vast. Denk bijvoorbeeld aan maïzena, pek of silly putty. Het is voor veel alledaagse materialen van belang dat ze op de juiste momenten vloeibaar en vast zijn. Tandpasta mag niet zomaar van je tandenborstel afdruppelen, maar moet wel de tube uitkomen. Verf moet je wel op de muur kunnen aanbrengen, maar mag niet naar beneden druipen. We zeggen ook wel dat de reologische eigenschappen (reologie betekent ‘stromingsleer’) van een stof goed moeten zijn. De reologie van allerlei alledaagse materialen wordt vaak gecontroleerd door colloïden. Hierover kwam ik een mooi filmpje tegen op YouTube, maar ik zal eerst kort uitleggen wat colloïden precies zijn.

Colloïden zijn deeltjes met afmetingen tussen de 1 en 1000 nm en zijn daarmee een stuk groter dan moleculen. Die colloïden kunnen zijn gemaakt van allerlei materialen, zoals glas, vet, olie of plastic en zitten gedispergeerd in een andere stof. Dat klinkt natuurlijk heel abstract, maar om een alledaags voorbeeld te geven: mayonaise en melk bestaan allebei uit vet/olie-druppeltjes die in water verdeeld zitten. In geval van olie en water noemen we zoiets meestal een emulsie, maar het is niets meer dan een alledaagse colloïde. Andere voorbeelden van colloïden zijn bijvoorbeeld mist (waterdruppeltjes in lucht), rook (een vaste stof in lucht), slagroom (gasbelletjes in iets vet-achtigs), sommige soorten glas-in-lood (gouddeeltjes in glas), magnetische vloeistoffen en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Er is dus maar één voorwaarde om iets een colloïde te noemen: de deeltjes moeten de juiste afmetingen hebben: 1 nm — 1 µm.

Onderzoekers van onder andere de United States Army Research Laboratory proberen colloïden te gebruiken om kogelwerende vesten te verbeteren, en met name om ze beter bestand te maken tegen (mes)steken. Deze kogelwerende vesten bestaan dus voor een deel uit vloeistof en worden daarom wel eens kogelvrije vla genoemd. Zelf ben ik niet zo gelukkig met die term, want de vla die ik in de winkel koop is al kogelvrij.

De Cool Stuff tv-serie van The Science Channel ging langs bij het Army Research Lab en maakte onderstaand filmpje over deze kogelwerende colloïden.

De gamer als onderzoeker: Power of Research

Eerlijk is eerlijk: eerst moest ik hard lachen over hoe hoog er van de toren werd geblazen, maar langzaam aan kwam ik erachter dat deze game best wel aardig gemaakt is. Lach eerst even met me mee:

Virtueel met DNA, eiwitten en kloontechnieken spelen, virtueel subsidie aanvragen, virtueel publicaties schrijven en uiteindelijk virtueel een compleet lab runnen en rijp zijn voor een virtuele Nobelprijs. Dat kan allemaal in het onlinespel Power of Research, waarmee de life sciences op Europees niveau de concurrentie met World of Warcraft willen aangaan. Na een proefperiode werd het spel woensdag officieel gelanceerd (…).

Arjen Dijkgraaf, C2W

Er zijn natuurlijk maar weinig games die de strijd aan kunnen gaan met WoW, laat staan het spel waarmee ik jullie kennis wil laten maken: Power of Research. Het doel is om een succesvol laboratorium te runnen, alsof je een echte wetenschapper bent. Een onofficiële handleiding voor het spel is hier te vinden. We zijn wel vaak in aanraking gekomen met games die wetenschap, of scheikunde specifiek, aantrekkelijk willen maken. Chemie is Overal had al wat aardigs met Mijn Chemie en natuurlijk was er ook nog de Mexicaanse griep. Zo zijn er nog een aantal games, maar die zijn zo intens slecht, dat we die liever niet onder de aandacht brengen.

Het spel is erg uitgebreid. Zo uitgebreid zelfs dat je er een beetje in zou kunnen verzanden. Maar aan de andere kant gaat het ook niet veel dieper dan FarmVille. Ik zal eerlijk toegeven dat ik het veel te druk heb om dit spel uitgebreid te spelen. Ik heb een beetje rondgekeken en ik denk dat je er massa’s vrije tijd mee kan vullen. Heerlijke procrastinatie. Ik hoor graag in de commentaren hieronder wat jullie van het spel vinden.