Doe het jezelf – Pagina 7 – Scheikundejongens

Het Nieuwe Chemieboek voor Jongens

Mijn prof spaart oude boeken over scheikunde. Meestal zijn dit ouderwetsche boecken waarin suffe proefjes beschreven staan, die de onervaren lezer moet inleiden in de wondere wereld die Natuurwetenschappen heet. Ze hebben curieuze titels als “Jongens en de Vrije Natuur”.

Mijn prof is bezig een aantal van de vreemdste exemplaren in te scannen en ik mocht een paar van zijn boeken zolang lenen. Hier een boek dat heet “Het Nieuwe Chemieboek voor Jongens door dr. ir. N. J. A. Taverne”.

Voorkant van "Het Nieuwe Chemieboek voor Jongens" En wij zouden de Scheikundejongens niet zijn, als we het slechtste idee niet uit het boek zouden inscannen en publiceren. Maar niet voordat we jullie het stichtelijke gedeelte uit het voorwoord hebben laten lezen:

Voorwoord 2 Lees hieronder hoe je HCl (g) kan maken. Mijn nederige excuses voor het verkeerd instellen van de scanner.

Verder lezen Het Nieuwe Chemieboek voor Jongens

Liesegang ringen

Op thuisexperimenteren.nl kwam ik een mooi experiment tegen voor mensen die een beetje geduld hebben. In dit experiment ga je zogenaamde Liesegang ringen maken. Deze ringen ontstaan wanneer in een gel een speciale neerslagreactie tussen twee zouten plaatsvindt. Eén van de zouten zit hierbij al opgelost in de gel, terwijl de ander via diffusie langzaam de gel binnen komt, bijvoorbeeld door een druppeltje zoutoplossing bovenop de gel te plaatsen.

Je verwacht misschien dat er vlakbij de druppel veel neerslag ontstaat en dat dit gradueel minder wordt naarmate je verder bij de druppel vandaan komt, maar dat is niet wat er gebeurt! Er ontstaan juist ringen van neerslag, terwijl andere delen van de gel helder blijven. Dit is duidelijk te zien op onderstaande foto.

Liesegang ringen

Om zelf Liesegang ringen te maken, doe je het volgende:

Breng 8 g gelatine en 0.2 g ammoniumdichromaat [(NH₄)₂Cr₂O₇] in 200 mL demiwater.
Verwarm en roer goed zodat alles oplost.
Giet de oplossing in een reageerbuisje en op een petrischaaltje en laat afkoelen.
Maak een verzadigde zilvernitraat oplossing in 10 mL water.
Voeg ongeveer 1 mL van deze oplossing toe aan het reageerbuisje en leg een druppel op het petrischaaltje.
Zet de buis en het schaaltje op een rustige plek en observeer. Het duurt zeker een paar dagen voordat de eerste ringen te zien zijn.

Let op: dichromaat is giftig, dus wees voorzichtig en hygiënisch. In plaats van ammoniumdichromaat kun je ook kaliumdichromaat gebruiken (maar dat is net zo ongezond). Verder geeft zilvernitraat vervelende vlekken, dus knoei niet.

Bovenstaand recept is een voorbeeld; er bestaan vele varianten met allerlei zouten. Op deze website is een variant te vinden waarbij er neerslag ontstaat tussen magnesiumchloride en ammoniumhydroxide. Ook staan er mooie foto’s bij. Tot slot vond ik op flickr nog deze supervette foto, gemaakt met cobaltchloride en ammoniumhydroxide.

We gaan het zelf ook proberen en als het lukt, delen we natuurlijk de foto’s met jullie. Natuurlijk zijn we ook geïnteresseerd in jullie resultaten.

Vrijdagmiddag-experiment

Je verwacht het misschien niet, maar ook de Scheikundejongens vervelen zich wel eens. Vooral op de vrijdagmiddag. Ter leering ende vermaeck worden er dan de inmiddels beruchte vrijdagmiddag-experimenten uitgevoerd waarbij op grondige wijze hypothesen worden getoetst.

Euromunten

Eén zo’n hypothese kwam ter sprake tijdens de koffiepauze en had te maken met de één- en twee-euromunten. De €1 en €2-munten bestaan allebei uit twee verschillende delen, een ring en een centrum, die uit twee verschillende materialen zijn gemaakt. De €1-ring en het €2-centrum zijn gemaakt van een nikkel-messing legering (75% koper, 20% zink, 5% nikkel), terwijl het €1-centrum en de €2-ring gemaakt zijn van een koper-nikkel legering (75% koper, 25% nikkel). Als deze twee legeringen groot verschil in uitzettingscoëfficiënt (de mate waarin het materiaal uitzet bij verandering van temperatuur) zouden hebben, moet het mogelijk zijn om door sterk te verwarmen bij één van de twee munten de twee delen van elkaar te scheiden.

Dat wilden de Scheikundejongens wel eens proberen.

De benodigdheden:

Verder lezen Vrijdagmiddag-experiment

Kristallen kweken: de resultaten

Een tijdje terug schreven we over het groeien van kristallen. Nou is het vervelende van scheikundigen dat ze ergens niet alleen over willen schrijven, maar dat ze dat ook willen doen. En zo geschiedde: onze grootste fan Freddy begon met het groeien van mooie blauwe kopersulfaatkristallen (CuSO₄ × 5 H₂O, wit kopersulfaat bestaat ook, maar bevat geen kristalwater) en ondergetekende stortte zich op aluin.

Op onderstaande foto zie je drie kristallen, twee van aluin en een van kopersulfaat. De aluinkristallen zijn ongeveer een halve centimeter groot, het kopersulfaat kristal ongeveer een centimeter. Het is opmerkelijk dat de vrijwel alle aluinkristallen de hexagonale vorm van het kristal links hadden. Er is maar één kristal gevormd met de vorm van de middelste. Dat betekent dat dus dat aluin meerdere kristalroosters kan hebben!

Verder lezen Kristallen kweken: de resultaten

Periodieke Scrabble (r)

Sinds jaar en dag ga ik naar een bepaald zomerkamp waar zich een flinke schare nerds verzameld. Op dat kamp ben ik tegenwoordig leiding en deze zomer speelden we onder andere een “record-kermis”. Elke leiding heeft een uitdaging en alle kinderen kunnen langs de leiding om een record te vestigen. De persoon met de meeste records na 2 uur spelen, wint. Wie kan er het langs een bal tussen z’n schouderbladen balanceren, noem zoveel mogelijk decimalen van pi in één minuut (op de goeie volgorde natuurlijk), schat zoveel mogelijk grote getallen (hoeveel liter water is er op aarde; noem de orde van grootte) en maak van de afkortingen in het periodiek systeem der elementen woorden.

Die laatste uitdaging was (natuurlijk) van mij. De regels waren dat elke afkorting maar één keer gebruikt mag worden, langere woorden leveren meer punten op dan korte en volzinnen bonuspunten. Owja, en de woorden moeten allemaal Nederlandse woorden zijn (volgens dezelfde regels als Scrabble). Het resultaat:

CoBRa, BON, TIn IS BrOOs, ScHAt, NiCoTiNe, HoEr, BiNaIr, RuSLaNd, SeKS, LaAg, BOs, KaAs, GeEsTeN MoGeN eErST PaReN pAs Na RuTh, CaNNaBiS, THC, TaBaK, AcNe, PoEs.

Hier zitten natuurlijk wel dubbele elementen in, omdat dit het resultaat is van 2 uur brainstormen. Ik was het meest onder de indruk van de woorden NiCoTiNe, BiNaIr, RuSLaNd en CaNNaBiS. Wel typisch dat deze woorden de langste zijn.

NB: Weten jullie nog andere Nederlandse of Engelse woorden? Wederom leveren volzinnen meer punten op.