Nieuwe sheit – Pagina 11 – Scheikundejongens

Een nieuwe betekenis van ‘nano’

Sinds de nanosong weten we dat ‘nano’ klein betekent (Grieks voor ‘dwerg’) en dat een nanometer, een miljoenste van een millimeter is. Sinds een jaar of wat duiken overal nieuwe producten op met iets nano. Over een tijdje is nano niet alleen een zelfstandig naamwoord, maar ook een werkwoord.

Deze week werd ik gewezen op deze game: Nano Ninja, te spelen op One More Level. Hier betekent nano niet ‘klein’, maar ‘minimalistisch’. De clue is dat de speler met één enkele toets op het toetsenbord (spatiebalk óf de x-toets) het spel uit kan spelen. En elke keer doet het indrukken van de toets iets anders.

Het spel zit overigens niet lastig in elkaar, alles komt neer op timing. Toch is meer creativiteit nodig om het spel uit te spelen, dan je in de eerste instantie zou denken. Bijna echte wetenschap, maar dan met wat weinig toetsen.

Dank voor de tip Joost

Scheikunde op je iPad

Afgelopen zaterdag kwam in Amerika de iPad uit. De Scheikundejongens houden wel van hippe gadgets, maar alleen als ze er ook echt iets mee kunnen. Apple maakt wel meer mooi spul, dus de Scheikundejongens waren één en al oor toen ome Steve ons dit nieuwe speeltje aansmeerde.

Wat de iPad is? Ik ga hier geen uitgebreid overzicht geven van alle functies en voor- en nadelen waarover ik afgelopen weken heb gelezen. De programma’s die je op de iPad gebruikt heten ‘apps’ (van application). De belangrijkste apps voor de gemiddelde gebruiker zijn een fatsoenlijke browser (standaard Safari, maar ik hoop nog altijd op een goeie Opera versie) en een aangepaste versie van iWork (de Office suite van Apple). Maar wat wil de rechtgeaarde scheikundige? Hier een overzichtje van mijn hoogtepunten.

Wikipedia

Ik heb hier al eens wat verteld over hoe je deze encyclopedie moet gebruiken: vertrouw vooral de Engelse wiki en dan wel de bèta-gerelateerde onderwerpen. Natuurlijk werkt Wikipedia gewoon in de browser van de iPad, maar omdat de producten van Apple vaak ook draaien om esthetiek, hebben wat programmeurs zich extra uitgesloofd.

Articles kost €0,79 en levert volgens mij vooral om de mooiigheid. Het ziet er aardig uit, heeft een handige geschiedenisoptie en kent een ‘verras mij’-optie. Heel veel meer is het niet. Maar goed, wat verwacht je dan? Een encyclopedie is een encyclopedie.

Wikipanion is gratis en kan net zoveel als Articles. Het is en blijft advertentie-vrij, wat een voordeel is bij een gratis programma. Een interessante optie is het verstoppen van talen waarin je toch niet geïnteresseerd bent. Als je dus zoekt in het Nederlands en Engels is dit een hele fijne optie.

iWiki kost €1,59 en ziet er wat mij betreft het mooist uit. Deze app geeft je de mogelijkheid om artikelen op te slaan voor het geval je ze eens wil lezen als je geen internetverbinding hebt. Verder ontstijgen de features van de Wikipedia getoond in de browser niet.

Wolfram|Alpha

Al eerder schreef ik eens iets over Wolfram|Alpha. De ‘computational knowledge engine’ is geen vervanger van Google’s zoekfunctie, maar meer een online versie van het fantastische Mathematica.

Toen Wolfram voor het eerst een iPhone-geoptimaliseerde versie uitbracht van Wolfram|Alpha, prijsten ze de app $40. Iedereen lachtte en niemand kocht het, omdat de gemiddelde app niet meer dan een paar euro kost. Nu, met het uitkomen van een iPad versie, is de prijs gezakt naar €1,59 ($2).

Als je nu de versie voor de iPad koopt, krijg je daar de versie voor de iPod Touch/iPhone gratis bij, en visa versa. De iPad versie is niet een opgerekte versie van de kleine iPhone variant en de menubalk aan de linkerkant ziet er erg overzichtelijk uit.

Ook deze applicatie is via je browser te gebruiken, maar als waar Mathematica-fan zou ik deze app serieus overwegen. Als je niks anders doet dan rekenen, geen grafieken zoekt en de database van Wolfram|Alpha kan missen, kun je altijd nog terug vallen op PCalc Lite Calculator.

Het Periodieke Systeem der Elementen

De blogosphere staat er bol van. Het boek ‘The Elements: A Visual Exploration of Every Known Atom in the Universe’ van Theodore Grey (een van de oprichters van Wolfram) is uitgekomen voor de iPad (hardcover Bol.com of Amazon). En dat voor maar €10,99. Ofwel, niet te koop in de iBookstore, maar als app. Het is namelijk meer dan een boek.

Het is een visueel periodiek systeem der elementen met veel achtergrondinformatie. Er zit niet alleen een plug-in achter met Wolfram|Alpha maar de afbeeldingen van ieder element zijn ook fantastisch. Elke afbeelding kan, met een simpele beweging van de vinger, gedraaid worden. Heel fancy.

Ieder element wordt duidelijk uit de doeken gedaan door middel van een lap proza over verschijningsvormen, opvallende details en toepassingen. Zoals het een goed elektronisch boek betaamd, worden in de tekst links weergegeven naar andere elementen, zodat bladeren nog gemakkelijker is.

Meer informatie over deze app kun je vinden op de site van Touch Press (met preview) en Engelse reviews op Boing Boing en Wired|GeekDad. De making-of vind je hier.

Chemische formules

Chemistry Formulaes kost €0,79 en belooft veel informatie te geven over alles wat een chemicus zou willen weten. De app is een verzameling referentiekaarten.

De belangrijkste categorieën omvatten het periodiek systeem der elementen, namen van veelvoorkomende ionen, natuurconstanten, een chemisch verklarend woordenboek en massa’s veelvoorkomende chemische formules. Vergeet jij ook altijd de definitie van enthalpie? Nu nooit meer.

Ik ben erg benieuwd naar de app. Hij is ook voor de iPod Touch en de iPhone beschikbaar. Afgezien van dat de database die achter deze app zit erg uitgebreid lijkt, is er ook een optie die heet ‘Add new category’. Dit biedt volgens mij de mogelijkheid om zelf veel informatie toe te voegen. Je mag dus nooit meer ontevreden zijn over de beperkte hoeveelheid informatie die het programma meegeeft. Je kan altijd zelf meer toevoegen.

En dan nog wat: Mister Chemist

Voor iedereen die geen compleet boekwerk zoekt, maar een kort en bondig periodiek systeem der elementen, is Mister Chemist een goedkope optie. De app kost €1,59 en is duidelijk. Geen geklier eromheen, maar gewoon de meest gewilde data per element.

SJs.nl in je broekzak

De Scheikundejongens gaan met hun tijd mee. Een tijdje terug was daar ineens een twitteraccount en sinds vorige week kun je hartjes uitdelen aan de Scheikundejongens; zelfs als het geen valentijnsdag is. En vandaag introduceren we weer iets nieuws!

Als je een Android telefoon, BlackBerry, iPhone of iPod touch hebt, dan kun je de Scheikundejongens nu overal lezen. Bezoek je vanaf nu deze site met één van de genoemde apparaten, dan krijg je vanzelf een compacte versie te zien die geoptimaliseerd is voor mobiel gebruik en bediening met je vingers. Je kunt de site ook nog toevoegen aan je beginscherm, zodat je altijd een beetje van ²Sj op je iPhone hebt.

De meeste features die onze normale site heeft, vind je ook terug op de mobiele site. Je kunt berichten lezen en reacties lezen én plaatsen. Ook kun je berichten zoeken op tag en categorie. Daarnaast kun je inloggen met je account (als je die hebt). Dit doe je via het ‘driehoekje’ rechtsboven. Vooralsnog zijn er twee dingen die niet werken: het “ik vind dit leuk” knopje is afwezig en ingevoegde YouTube filmpjes doen het ook niet. Het laatste is gelukkig een bug in onze YouTube-plugin, dus dat lossen we hopelijk snel op. Met koningswater, natuurlijk. Als jullie nog andere gekke dingen tegen komen, horen we dat natuurlijk graag.

Zodra één van de Scheikundejongens rijk genoeg is om een iPad te kunnen betalen, zullen we daar natuurlijk ook compatibele versie voor gaan maken. Laat die donaties maar komen!

Een oliedruppel door een doolhof

Het zoeken naar de kortste weg door een doolhof is iets dat we allemaal vrijwel dagelijks doen, waarschijnlijk zelfs zonder er bij na te denken. Bijvoorbeeld als je naar je school of werk fietst. Of als je door de supermarkt loopt op zoek naar al je boodschappen. Ook computers worden regelmatig ingezet voor de wat moeilijkere doolhof-problemen, bijvoorbeeld als je een route via de bus of trein plant via 9292ov.nl.

Maar wat heeft dat in vredesnaam met scheikunde te maken? In eerste instantie niets, zou je zeggen. Maar niets is minder waar, want op Ars Technica las ik dat wetenschappers van de Northwestern University (Illinois, USA) er in zijn geslaagd om een oliedruppeltje zelfstandig de kortste route door een doolhof te laten vinden door slim gebruik te maken van zuren en basen in een doolhofje zoals in onderstaand figuur. Het doolhofje werd gevuld met een waterige kaliumhydroxide (KOH) oplossing met een pH tussen de 12,0 en 12,3.

Bij de ‘uitgang’ van het doolhof zetten ze een stukje agarose-gel dat een tijdje in zoutzuur (pH van 1,2) had gelegen. Hierdoor ontstond er na korte tijd een gradiënt in de pH in het doolhof: de pH was laag vlakbij het blokje en liep op naarmate je er verder uit de buurt was. Bij de ‘ingang’ (hoge pH) van het doolhof werd een oliedruppeltje neergezet dat op het water bleef drijven. Dit oliedruppeltje bestond verder nog voor 20–60% uit een organisch zuur, namelijk 2-hexyldecaanzuur (afgekort HDA), en een beetje rode kleurstof voor de zichtbaarheid.

HDA is oppervlakte-actief. Dat wil zeggen dat het graag aan een oppervlak tussen twee fasen gaat zitten (een grensvlak), bijvoorbeeld aan het olie-lucht of olie-water grensvlak. Hiermee verlaagt het de oppervlaktespanning en daarmee de energie die het kost om zo’n grensvlak te maken. De slimmigheid is nu dat HDA vooral oppervlakte-actief is als de zuurgroep van dit molecuul nog geprotoneerd is. Oftewel, HDA is vooral oppervlakte-actief in een zure omgeving en niet in de basische omgeving waar het druppeltje start.

Hierdoor heeft het druppeltje in een basische veel oppervlakte energie en in een zure omgeving minder. Het druppeltje kan zijn energie dus verlagen door naar de zure kant te bewegen en dit zal hij ook zeker doen. Omdat de pH gradiënt het grootste is langs de kortste route door het doolhof, neemt het druppeltje ook nog eens automatisch de kortste route door het doolhof met het zure blokje met agarose-gel als het lokaas. En dat zonder ook maar iets te rekenen. Dus de volgende keer als je in een doolhof zit opgesloten en de Minotaurus zit achter je aan, zorg dat je genoeg water en gootsteenontstopper bij je hebt om een doolhof mee te vullen.

De wetenschappers hebben hun resultaten gepubliceerd in het Journal of the American Chemical Society (JACS). Op de website van het JACS zijn ook een aantal gave filmpjes te vinden van de bewegende oliedruppels. Zeker het bekijken waard.

Word een chemie genie!

Het beeld van de chemische industrie (of scheikunde in het algemeen) is bij de gemiddelde Nederlander niet echt positief. Chemie stinkt, is vies, slecht voor het milieu en nergens goed voor. Om dit beeld te verbeteren is het imagotraject Chemie is overal in het leven geroepen door de Regiegroep Chemie. Samen met de industrie, scholen en universiteiten willen ze de samenleving duidelijk maken wat chemie is en waarom het belangrijk is. Dit doen ze met opvallende posters, filmpjes, straatinterviews, workshops en dergelijke.

Op de website van Chemie is overal is ook het spel Mijn Chemie te spelen. Er is net een nieuwe ronde van start gegaan met 21 vragen binnen het thema “Chemie in het dagelijks leven.” Door het goed beantwoorden van de vragen scoor je niet alleen punten, ook krijg je elementen. Die elementen kun je gebruiken om producten te maken. Wil je een product maken, maar mis je hiervoor een element, dan zit er in het spel ook de mogelijkheid om elementen met andere spelers te ruilen.

Zo leer je dat je voor het maken van een laptop o.a. de elementen silicium en lithium nodig hebt, voor de computerchips respectievelijk accu. Helaas wordt ook vermeld dat silicium wordt gebruikt in LEDs, maar dit is onjuist: silicium is een indirecte halfgeleider en kan daarom niet (zomaar) gebruikt worden voor LEDs.

Op 16 april wordt bekeken wie de hoogste score heeft. Diegene wint een mooie prijs, maar dat is natuurlijk volledig ondergeschikt aan het bemachtigen van de felbegeerde titel Chemie Genie.