Deze dinsdagochtend las ik in de nrc.next het volgende:
“Energie (…) en de wereld [zijn] nog steeds te belangrijk om over te laten aan deskundigen. Een debat van ondeskundigen over technologie en wetenschap is nodig, niet om specialistische oplossingen te verzinnen, maar om politieke doelen te formuleren en risico’s af te wegen.”
— Marjolein Februari, nrc.next, 22 maart 2010
Ik kan wel huilen. Dit is zo dom op zoveel verschillende niveaus, dat ik niet weet waar ik moet beginnen. Het stuk gaat over de correlatie tussen politieke kleur en levensstijl (zoals een stropdas of een hanenkam). En of we het nu juist wel of niet over kernenergie als oplossing mogen hebben.
We vinden het verschrikkelijk wat er in Japan is gebeurd, maar laat dit duidelijk zijn: er zijn niet veel constructies op aarde die een aardbeving met een kracht van 9,0 op de schaal van Richter kunnen weerstaan. Maar toch zijn er wel verdacht veel artikelen in de krant, bloggers op Internet en nieuwsberichten op radio en tv, die hun zorgen tegen kernenergie willen uiten. Natuurlijk is het altijd goed om een uitgebreide afweging te maken als het gaat om gevaarlijke technologie, maar deze timing is ronduit belachelijk.
Toen er een olieramp in de Golf van Mexico plaatsvond — is die bende trouwens al eens opgeruimd? Hoor ik ook nooit meer wat over — toen hoorde ik niemand over het verbieden van het gebruik van fossiele brandstoffen voor auto’s. En als er een vliegtuig neerstort, houdt dat de uitbreidingen van vliegvelden ook niet tegen. Maar als er zich een natuurramp voordoet, waartegen niets of niemand opgewassen is, gaan we twijfelen aan kernenergie.
Dan nog de inhoud van de berichtgeving: in heel Tokio schijnt geen enkele geigerteller meer te koop zijn. En waarom niet? Zodat mensen zelf kunnen meten dat de berichtgeving van de overheid klopt. Er is daar inderdaad 0,003–0.005 µSv aan straling te meten. En hoe weinig schadelijk dat is, wordt prachtig uitgelegd in dit Kennislink artikel. Laten we niet vergeten dat beton ook radioactief is (70 µSv/jaar) en dat de hoeveelheid kosmische straling waaraan je wordt blootgesteld in een vliegtuig in de orde van ~3–5 µSv/uur is. Tot slot: er wordt pas daadwerkelijk kanker aan straling gekoppeld vanaf 100 mSv/jaar.
De ramp in Japan wordt samengeperst tot de problemen met de kerncentrales. Er werd op een goed moment zelfs gesproken over een melt down van de reactor. Heeft iemand enig idee wat dat is? Als je die kennis uit een film hebt, zou ik niet willen stellen dat je enig idee hebt waar je het over hebt. Supersorry. Het heeft niks te maken met grote explosies, enge groene straling of al dat engs. Wat er gebeurt is dat de reactor oververhit en smelt. Meer niet.
“Maar er kan een kernexplosie plaatsvinden!” Nee helaas, weer mis. Er zijn twee dingen heel belangrijk bij het maken van een atoombom: kritische massa en isotopensamenstelling. En beiden zijn extreem ingewikkeld en duur om in een bom-vorm voor elkaar te krijgen, en beiden zijn niet aanwezig in een kernreactor. Er kan dus onmogelijk een kernexplosie plaatsvinden in de reactoren in Japan. Tenzij iemand besluit er een atoombom op te gooien, maar dan moeten we ons opeens over andere dingen zorgen gaan maken.
Samenvattend wil ik alle journalisten en essayisten die zich druk maken, willen vragen om zich te laten informeren door een expert voordat ze ergens over schrijven. En blijf vooral rustig. Ik weet dat al die hitsigheid lekker verkoopt, maar het is niet waar wat er opgeschreven wordt. Tot slot wil ik jullie alsnog aanraden om het verschrikkelijk goeie Kennislink artikel over radioactiviteit te lezen en te luisteren naar de wijze woorden van The Periodic Table of Videos:
Ja, deze ramp geeft weer mooi aan dat de waarheid minder belangrijk is dan zoveel mogelijk lezers/kijkers trekken. Er zijn maar erg weinig dingen op aarde welke tegen een aardbeving met Magnitude van 9 + tsunami met golven van 15+ m hoog kunnen. Niemand (zo lijkt het) gaat denken wat er zou gebeuren met een ‘normale’ fabriek of energiecentrale die zulke extremen rond zijn of haar oren krijgt. Laat ik een hint geven: ze gaan gewoon kapot. Hoef ik helemaal niet lang over na te denken over of enige twijfels over te hebben.
Gelukkig zijn er ook goede nieuwsbronnen zoals dat Kennislink artikel en websites als Ars Technica waar nog realistische berichtgeving wordt gedaan, maar dat zijn niet direct de bronnen welke ‘de massa’ bereikt. En juist die massa (waaronder politici) beslissen uiteindelijk. Dus ik hoop mee met Aldo, dat journalisten en politici zich toch deskundigen blijven raadplegen zelfs als die soms fouten kunnen maken (ik wacht nog steeds op die grieppandemie…), vooral over gevoelige zaken als kernenergie.
Toevallig: http://www.nu.nl/binnenland/2477004/japanse-radioactiviteit-gemeten-in-nederland.html
Heeft Japanse radioactiviteit een Japans vlaggetje opgestickerd gekregen?
Omdat ik van de schrijver van het bovenstaande bericht per mail een verzoek kreeg, nee, toestemming kreeg te reageren – ‘het staat u geheel vrij te reageren’- het volgende.
Het bericht gaat vrijwel in zijn geheel over reacties van andere scribenten op de gebeurtenissen in Japan; laten zij maar voor zichzelf spreken. Over mijn column staat er alleen te lezen dat die dom is op verschillende niveaus. En hoewel ik dat wel graag wil geloven, ontbreekt helaas iedere verdere toelichting, zodat we het daarbij ook meteen moeten laten.
Wat ik nog wel wil hebben gezegd is dit. Iedere techniek kent risico’s. De weging van die risico’s, of het nu gaat om kernenergie of luchtvaart, is niet aan de deskundigen maar aan maatschappij en politiek. Dat was dan ook louter de strekking van mijn column: de Brede Maatschappelijke Discussie in de jaren tachtig was niet een debat over kernenergie maar, zoals ik citeerde, een ‘debate about the debate’. En veel meer dan dat kan de Brede Maatschappelijke Discussie nu ook niet zijn.
Net zoals overigens dit gesprekje van ons een ‘debate about the debate’ is.
Er is over dit soort metavragen aangaande het kernenergiedebat genoeg te lezen dat voor iedereen, ook voor scheikundejongens, de moeite waard is.
Wat niet zo’n fijne debatingtechniek is: roepen dat iets dom is, nog voor je het serieus hebt genomen. Niet meer doen, hoor.
Ben het met je eens dat de schrijver min of meer verplicht is om nader toe te lichten waarom hij de quote zo dom vindt, dat is wel zo netjes als je zo’n sterke uitspraak doet.
Verder is het waar dat de beslissing over zaken als kernenergie uiteindelijk ligt bij de maatschappij, en niet bij de wetenschappers. Maar het praktische probleem is vaak dat het overgrote deel van de maatschappij slechts geïnformeerd wordt door de mainstream media en andere niet altijd even betrouwbare bronnen. Ik snap dat iemand die leest dat er verhoogde radioactieve activiteit is gemeten in Nederland zich zorgen maakt, het is een stuk lastiger om de ernst van die verhoging in te schatten, om het een beetje op waarde te schatten.
Een werkelijk nuttig maatschappelijk debat kan alleen plaatsvinden tussen mensen die werkelijk goed op de hoogte zijn van de risico’s en de voordelen, en op basis daarvan een afweging kunnen maken. En daarom vertrouw ik dat debat niet gemakkelijk toe aan de meeste politici of andere niet-wetenschappers. Dus ook ik sluit me aan bij de oproep: zorg dat je goed op de hoogte bent als je een mening over kernenergie vormt.
Zonder te pretenderen dat ik zelf goed genoeg geïnformeerd ben, denk ik dat kernenergie een weinig duurzame vorm van energie is, en dat we onze tijd en moeite beter in andere vormen van energiewinning kunnen steken. En die gedachte staat geheel los van de tragische gebeurtenissen in Japan.
Marjolein Februari is helemaal niet dom en levert vaak zinnige en verfrissende bijdragen aan allerlei onderwerpen in het maatschappelijk debat. Je schiet hier wat mij betreft in de reflex waar veel wetenschappers last van hebben: wij kennen de feiten, laat ons de conclusies maar trekken en probeer vooral niet zelf een mening te hebben want je hebt er toch geen verstand van. Alsof de maatschappij geen keuzes zou mogen maken op basis van andere argumenten dan puur wetenschappelijke….
Het zou de scheikundejongens sieren – juist omdat jullie met deze blog de openbaarheid zoeken – als jullie je iets genuanceerder opstellen in posts die te maken hebben met de moeizame relatie tussen techniek en wetenschap aan de ene kant en maatschappij en politiek aan de andere kant.
Altijd prettig als een column stof doet opwaaien.
Allereerst, ik heb niet geschreven dat ik Marjolein dom vind. Ik kan me absoluut niet in haar uitspraken vinden — misschien inderdaad juist wel omdat ik opgeleid wordt als wetenschapper — en ik heb geen mening over de rest van haar oeuvre. Ik vind haar uitspraak absoluut niet bij mijn standpunt passen. Het woord dat ik gebruikte om onze extreme onenigheid te beschrijven is “dom”.
Nu moet ik natuurlijk direct toegeven dat Marjolein gelijkt heeft wat betreft mijn gebrek aan nuance en dat we nu inderdaad een debat over een debat voeren. Omdat ik graag van iedereen zijn/haar mening hoor, heb ik Marjolein, direct na het plaatsen van m’n bericht, haar er attent op gemaakt. Afgezien van dat de inhoud van mijn bericht ongenuanceerd is, heb ik toch geprobeerd aardig tegen haar te zijn door formeel te vragen of ze mee wilde doen met de discussie. Wel een beetje flauw door te doen alsof ik zo uit de hoogte doe.
Wat betreft de verdere toelichting over mijn introductie: ik heb Marjoleins uitspraak gebruikt als opener en door mijn mening te geven (dat ik het er niet mee eens ben), was ik in de veronderstelling dat mensen er zelf over gingen nadenken. Ik heb liever dat mensen er zelf eens over nadenken, dan dat ze weten wat ik er van vind, maar ik lees hierboven dat er een aantal mensen het er niet mee eens zijn.
Nu kunnen we (lees: ik) een aantal dingen doen: 1) het hierbij laten en er vooral niet wakker van liggen (wie trekt zich nou wat aan van een blogger?); 2) ik schrijf mijn mening over dit debat over debatteren uit en er zal binnenkort een kort essay op de Scheikundejongens verschijnen; of 3) we kunnen het er eens goed over hebben in gezelschap van een goed glas (of een glas goede) wijn.
Bij genuanceerd opstellen hoort wat mij betreft dat je nadenkt over de manier waarop je stelling neemt. Een bijdrage aan een discussie meteen als ‘dom’ diskwalificeren hoort daar niet bij, denk ik.
En verder:
ad 1: Als je denkt dat niemand zich van een blog wat aantrekt kun je beter ophouden met schrijven, toch? Maar er wakker van liggen, dat zal ook wel meevallen.
ad 2: Ik ben benieuwd. Maar dat kan ook na 3…
ad 3: Kan!