Tijd voor weer een leuke doe-het-jezelf. In deze post gaan we je uitleggen hoe je zelf een kristal kunt maken. Maar eerst zullen we uitleggen wat een kristal nu eigenlijk is, en wat daar zo bijzonder aan is.
In ons dagelijkse leven komen we drie soorten stoffen tegen: vaste stoffen, vloeistoffen en gassen. In vloeistoffen en gassen bewegen de moleculen of atomen kriskras door elkaar: er is alleen maar wanorde. In een vaste stof bewegen de moleculen niet meer kriskras door elkaar, ze staan stil. Voor een vaste stof zijn er in principe twee vormen: kristallijn en niet-kristallijn. Een niet-kristallijne vaste stof heeft nog wel de wanorde van de vloeistof, maar de moleculen/atomen bewegen niet meer. Niet-kristallijne vaste stoffen worden ook wel eens een glas of amorfe vaste stof genoemd. Voorbeelden van een glas zijn ‘gewoon glas’ (duh! Zoals in ruiten en theeglazen), plastics, hars en lijm.
In een kristal zitten de moleculen niet alleen stil, ze zijn ook nog eens netjes geordend zoals op het plaatje hiernaast. Dit plaatje stelt een kristal van keukenzout (NaCl) voor. De paarse bolletjes zijn de Na+ ionen, de groene de Cl– ionen. Niet alleen keukenzout vormt kristallen, ook suiker (kandijsuiker) of water kunnen dat (dan noemen we het sneeuw, zie afbeelding hieronder). Een leuk feitje: kristalglas is helemaal geen kristal, maar amorf glas wat mooi glinstert doordat het een hoge brekingsindex heeft. Dit laatste wordt bereikt door toevoeging van veel loodoxide. En lood is altijd giftig. Eet dus geen kristalglas.
Gelukkig hoef je helemaal niet te wachten tot het weer gaat sneeuwen voordat je weer plezier kunt hebben met kristallen. Je kunt namelijk ook zelf een kristal groeien. Het makkelijkste gaat dit met een aluin, een groep van zouten waarvan kaliumaluminiumsulfaat [KAl(SO4)2] de bekendste is. Aluin is te koop bij elke lokale drogist: het wordt gebruikt als bloedstelpend middel tegen bijvoorbeeld scheerwondjes.
Je eigen kristal groei je als volgt:
- Eerst verwarm je wat water (het liefst demiwater). Hierin los je zoveel mogelijk aluin op.
- Als er niets meer oplost, voeg je nog een beetje extra water toe en filtreer je eventuele restjes aluin of stofjes eruit. Dit kan bijvoorbeeld met een koffiefilter.
- Nu laat je de oplossing een paar dagen staan met een deksel er losjes op (de deksel is tegen stof). Als de oplossing afkoelt, kan er gaandeweg steeds minder aluin opgelost blijven en krijg je allemaal kleine kristallen.
- Haal de kristalletjes uit de oplossing (bijvoorbeeld met een koffiefilter, in elk geval niet met je vingers) en zoek de grootste uit. Deze ga je nu verder groeien. Je maakt weer een verzadigde aluinoplossing, en legt het kristal daar in. Je kunt ook een touwtje om het kristal binden en het kristal mooi in het midden van de oplossing hangen, maar dan krijg je wel een touwtje in het kristal.
- Wanneer de oplossing afkoelt, zal het kristal steeds verder aangroeien. Dit proces kun je een aantal keer herhalen, en zo kun je hele grote kristallen groeien.
Het is bij het aangroeien van kristallen heel belangrijk dat je zorgt dat er geen stofjes in de oplossing komen. Anders zal het kristal gaan groeien op het stof, in plaats van op het kristal dat je al had. Dek de oplossing dus goed af. Het is tegelijk ook belangrijk dat je het groeien niet doet in een afgesloten potje, want dan kan het potje breken wanneer de oplossing afkoelt.
Voor meer details en voor foto’s, check thuisexperimenteren.nl
Veel succes met het groeien van je kristal! We zijn benieuwd naar jullie resultaten, dus laat een reactie achter. Scheikundejongens houden van reacties.
Werkt dat ding met aluin ook voor keukenzout? Dat ga ik misschien maar eens proberen.
Helaas niet. dit experiment heb ik eens geprobeerd met zout, omdat dit zich altijd kubisch vormt, MAAR, als je aan wat SiO² kan komen, kan je een eigen amethist laten groeien?
Ik heb vernomen van Paul Peijzel dat keukenzout heel moeizaam mooie kristallen groeit. Wellicht komt dat door de hoge oplosbaarheid, maar dat weet ik niet. Probeer het 🙂
Je kunt het ook met kopersulfaat proberen, dat schijnt wel te gaan. Of misschien gewoon met suiker, of soda…
Ik denk dat het een eitje is om van een schep keukenzout, grotere kristallen te groeien dan die van het originele zout. Maar ik denk wel dat het een hel is om je éénkristal groter dan een paar millimeter te groeien.
Volgens mij gaat het ook goed met van dat afwasmachine zout. Broxomatic heet het.
Is broxomatic niet gewoon keukenzout? In dat geval gaat het moeilijk worden denk ik…
Hallo
Ik heb voor chemie nu ook een uitdaging gekregen. Het gaat om een wedstrijd om de grootste kopersulfaatkristal te kweken. Mijn probleem is dat ik schrik heb om eraan te beginnen want we hebben maar 10g gekregen en ik weet niet hoeveel gedemineraliseerd water ik moet gebruiken. Hoelang duurt de kristallisatie hiervan?
groetjes
Hey Whisperlove_,
Leuke uitdaging! Bij kamertemperatuur is de oplosbaarheid van blauw kopersulfaat ongeveer 300 g/L. Maar vergeet niet: de oplosbaarheid neemt sterk toe bij hogere temperaturen (ik kon zo snel geen getallen vinden, maar als het meer dan 1 kg/L is, verbaast dat me niks).
Als je 10 g kopersulfaat hebt, zou ik eerst zo’n 5-10 mL demiwater toevoegen, en dan verwarmen (tot het water kookt) om te kijken hoeveel er oplost. Wees hierbij niet te ongeduldig, want het oplossen kan best wel even duren. Roer ook goed. Als na een kwartier tot half uur nog niet alles is opgelost, voeg je weer een paar mL demiwater toe.
Als alles is opgelost, laat je het rustig afkoelen en wacht je tot er kristallen zijn ontstaan. Je kunt nu het grootste kristal nemen, en die weer verder groeien (door alle andere kristallen weer op te lossen).
Succes! We zijn benieuwd naar je resultaat 🙂
Mark
en hoe kun je een armband maken met suikerkristallen? want als je lang blijft verwarmen gaat het karamelliseren…
grtj
Op http://nl.wikipedia.org/wiki/Karamelisatie vond ik dat suiker (sacharose) pas bij 187 ºC karameliseert, dus je kunt het denk ik zonder problemen onder verwarming oplossen in water — de temperatuur wordt dan niet hoger dan 100 ºC.
Hallo!
Mark, ik had nog een vraag! Hoe kun je die kristallen die ontstaan zijn weer oplossen? Want als je maar een beperkte hoeveelheid kopersulfaat hebt, zoals ook ik, dan is het wel zaak te hergebruiken. Stel, ik heb 5 kristallen. Ik zoek de grootste eruit en wil die verder laten groeien, hoe los ik de andere 4 dan weer op?
Bas.
Hoi Bas,
Wat ik zou doen: als je je kristallen hebt gegroeid, vis je de grootste uit de oplossing. Daarna verwarm je de oplossing weer, zodat de overige kristallen oplossen. Roer goed, anders duurt dit heel lang. Als ze weer zijn opgelost, stop je met verwarmen en leg je je grote kristal weer in de oplossing. Nu de oplossing langzaam afkoelt, groeit je kristal als het goed is verder 🙂
Laat weten of het lukt 🙂
Mark
Dankje Mark!
Ik heb morgen een afspraak met de toa op school om dingen erover te bespreken!
Ik laat t hier wel weten.
Groetjes, Bas
dank mark
ik doe morgen een werkstuk over kristallen.
dus het is geweldig dat u deze.
bo
een manier om de rest van je kristallen sneller op te laten lossen is om ze even kapot te maken (ik weet het, vloeken in de kerk). hierdoor wordt het oppervlakte vergroot en gaat het oplossen wat sneller.
Ik ga morgen in mijn stageklas weer aluinkristallijnen maken:) Ik heb dit al een keer eerder gedaan in een andere klas en de kinderen vinden het erg leuk. Wij hebben het geleerd met watjes: je krijgt dan dus niet 1 kristal, maar een heleboel kristalletjes op de watjes, zodat de watjes net kristallijnen lijken. Ziet er heel goed uit!:)
Leuk om te horen! Wat voor klas betreft dit?
Ik ben nieuwsgierig naar jullie resultaten 🙂
Hee jongens.
ik wil dit graag als onderwerp voor mijn profielwerkstuk gebruiken, maar ik vroeg me af of ik ook een (geschuurde) knikker in een aluinoplossing kan hangen/leggen, zodat de kristallen daarop neerslaan?
Tja, er is maar één manier om daar achter te komen: proberen!
Heeft iemand het geprobeerd, en kan deze resultaten tonen?
Jazeker, kijk eens hier: http://scheikundejongens.nl/2009/09/kristallen-kweken-de-resultaten/
hoe kom ik aan de navullingen van kaliumaluminiumsulfaat voor het kweken van mijn kristallen
opzich kan je met bijvoorbeeld oplosbare zouten een kristal laten vormen, maar dat wil nooit zeggen dat dit een 100% mooi resultaat hebt. zout bijvoorbeeld werkt helaas niet 🙁 maar, geeft wel leuke kerstdecoratie op je beker of kopje 😛
Hoe zit het eigenlijk met boraxzout?
ik heb een leuk idee maar ik weet niet of dit werkt..
kan je ook verschillende kleuren kristal maken en zoja kan ik dan ook als ik eerst bijv. een groen kristal maak daarop een rood kristal laten groeien?? en is het ook mogelijk om dit in een vorm te doen want zo wil ik namelijk een roos maken 😀
ik weet zelf hoe ik een mal kan maken die ik open kan maken en zeer stevig is(het uitzetten van stoffen kan dit egt niet laten springen 😉 zodat ik de roos er desnoods even uit kan halen om die te bekijken. ik ben al bezig met de mal van de tak zonder de bloem zelf en als ik die dan klaar en daarin een rozentak laat groeien stop ik het kristal (op het punt waar de bloem moet groeien) in de mal van de bloem. zou ik zo een roos kunnen maken??
hartelijk dan !!!!
waarom kan niemand mij vertellen waar ik kaliumaluminiumsulfaat kan kopen als navulling van mijn doos kristallenkwekerij van de bart smit .
wie weet hier een antwoord op of een ander zoutachtig iets waar ik kristallen mee kan maken .
gr Ticho Hunnego (10 jaar)
Misschien hier: http://www.labstuff.nl
Hoe moet je dan kopersulfaat kristallen maken??
kopersulfaat is te koop bij de drogist (zegt me docent)
maar hoe dat oplossen enzo?
dat demiwater ik ben al bij verschillende winkels geweest maar niemand
kent dat soort water kunnen jullie mij het een beetje uitleggen
wat dat nu precies is?
“demiwater” is een afkorting van “gedemineraliseerd water”. Dat betekent dat er heel weinig zouten in zitten. Het is dus extreem schoon. Als je een kristal groeit en geen gebruik maakt van gedemineraliseerd water, maar van gewoon water, raakt je kristal verontreinigd en zal hij kleiner blijven of minder mooi worden.
Een ‘eenvoudige’ manier om zelf demiwater te maken is door water te koken, en de damp weer te condenseren. Dit heet “gedestilleerd water” en is ook schoon genoeg om kristallen mee te groeien. Tweemaal gedestilleerd water heet volgens mij “bidest” (bi = twee).
Hoe je de waterdamp weer afvangt is nog wel een kunst waarbij het belangrijk is om erg schone apparatuur te gebruiken. Als je een beetje handig bent met een pan met een grote bodem en boven het kokende water een deksel (met een dikke gekromde rand) schuin houdt, moet het wel lukken om genoeg water te kunnen afvangen. Denk ik. Met een hoop geduld en de wetenschap dat kokend water rond de 100 oC is, moet dit wel lukken.
Hoi ik ben de hele tijd aan het zoeken om kristallen te maken van kopersulfaat. waar staat dit en hoe ik het kan maken.. hier zie ik alleen maar aluin staan.. kan ik dit ook doen met kopersulfaat?? want het lijkt me erg leuk!
als dat mogelijk is kunnen jullie mij dat vertellen?
m.v.g, jowell
Ja, dit kan ook met kopersulfaat en dat gaat op precies dezelfde manier als met aluin. Lees overal waar ‘aluin’ staat ‘kopersulfaat’ en het komt helemaal goed. Succes!
PS: kunnen jullie zo snel mogelijk reageren?
Volgens Vele mensen en internet is kopersulfaat Gevaarlijk
me docent zegt ook dat het in een laboratorium Moet.
Is dit waar? en is het echt zo gevaarlijk.
want het lijkt me erg mooi z’n blauwe kristal.
zijn er nog andere Stoffen waarmee ik kristallen kan kweken?
Zoja kunnen jullie mij het dan vertellen?
PS: kunnen jullie zo snel mogelijk reageren?
Als docent zeg ik: als je docent zegt dat het in het lab moet, dan heeft hij gelijk.
Maar als chemicus zeg ik: kopersulfaat is niet zo gevaarlijk, maar ook niet zo goed voor het milieu. Ik denk dat er niet zo veel mis kan gaan als je er niet mee knoeit en geen blauwgekleurde oplossingen door de gootsteen spoelt, maar deze inlevert op school of bij het KCA (Klein Chemisch Afval).
Ik heb de MSDS van kopersulraat eens bekeken en het gevaar lijkt me wel mee te vallen. Stop het niet in je mond en was achteraf grondig je handen. Omdat koper een zwaar metaal is, wil ik inderdaad afraden om dit zomaar bij het afval (of de gootsteen) te doen.
Als je dit nog nooit eerder hebt gedaan willen we thuisexperimenten afraden en aanmoedigen om dit lekker met je docent samen te doen. Er zal heus wel een docent of TOA jullie school zijn die dit wil assisteren, toch?
Ik vraag het wel even Nog. En krijg ik het Mee als ik naar de drogist ga??
Ik ben met school een aluinkristal aan het maken. Ik wil extra punten scoren, dus ik zou graag willen weten hoe je zo’n kristalletje een leuk kleurtje kan geven. Ik hoop dat jullie dit weten ;D
Ojaa, en met wat moet ik het potje precies afdekken??
ik ben ook met kristallen bezig en heb dit gevonden:
Hoe werkt het licht van invloed op de kleur van een kristal?
De kleur van een verbinding (al dan niet een kristal) hangt af van hoe de atomen of moleculen en licht absorberen. Normaal wit licht (wat eruit komt van gloeilampen) wordt beschouwd als alle golflengten (kleuren) van het licht in hebben. Als je langs een wit licht door een gekleurde verbinding deel van het licht wordt geabsorbeerd (wij niet de kleur die wordt geabsorbeerd te zien, maar we zien de rest van het licht) als het wordt weerkaatst het oppervlak. Dit geeft aanleiding tot het idee van “complementaire kleuren ‘. Als een verbinding absorbeert licht van een bepaalde kleur van de verbinding lijkt te worden van de gratis kleur. Hier is een tabel met de kleuren en hun complimenten:
Kleur Compliment Golflengte (van kleur nm)
violet groen-geel 400-424
blauw geel 424-491
groen rood 491-570
geel blauw 570-585
oranje groen-blauw 585-647
rood groen 647-700
Dus als je een kristal die rood licht absorbeert, zal de kleur groen worden. Omgekeerd, als het kristal groen licht absorbeert, zal het lijken op rood.
Met betrekking tot de optische eigenschappen van kristallen, Tony Linden, voegt hieraan toe:
Een interessante eigenschap van sommige kristallen is het effect ervan op een afbeelding bekeken door hen. Een calcietkristal geplaatst op een kruis op een pagina zal het kruis kijken verdubbeld als gevolg van totale interne reflectie in het kristal.
ik heb eht uit het Engels vertaalt(je weet wel zo’n vertaalmachine) en dit is het resultaat
zaidaa, gewoon met iets waardooor en geen stof bij kan:)
hopen dat het lukt!
Ik heb 75 gram aluin gekocht.
Welke verhoudingen heb ik daar voor nodig en hoe groot wordt het kristal dan ?
Hoe los je aluin op in kokend water? Het liefst zo snel mogelijk antwoord..
Je gooit het aluin in het kokende water. Daarna een kwestie van roeren en wachten tot het is opgelost 🙂
Hallo! Nu heb ik mss een moeilijke vraag maar goed. Bismutkristallen.. Kan dat? en kan je die ook zelf maken?
Waar is bismut te koop?
En is het veilig?
Graag snel antwoorden.
Groet jowell.
Hoi mark ik heb een probleem.
Ik heb een paar weken geleden kristallen gemaakt. (Volgens de instructies van jullie site) En nu wou ik mijn grootste kristal verder groeien en heb dus de andere kristallen opgelost door het water te verwarmen. Dat is een paar dagen geleden. In plaats van verder te groeien is mijn kristal opgelost. hoe krijg ik mijn kristal terug?
Help me alsjeblieft!!!!!!!!!
Je kristal is opgelost, dus die krijg je helaas niet meer terug. Waarschijnlijk heb je de kristalletjes in teveel water opgelost en dus geen oververzadigde oplossing gemaakt. Je zult dus opnieuw kristallen moeten maken. Als je daarna het grootste kristal verder wilt groeien, los je opnieuw zoveel mogelijk aluin (eventueel ook de andere kristallen) op in heet water, tot er geen aluin meer oplost. Daarna filtreer je het, leg je het grootste kristal erin en laat je het rustig staan. Dit kun je steeds weer herhalen.
Succes!
Bedankt Mark
Ik ga terug aluin kopen en het nog eens proberen
Het is nu toch al een tijdje geleden dat ik die reactie zette
Is er dan niemand die op deze site kijkt?
hee,
mijn scheikunde docent heeft het over een draadje in de oplossing gooien… wat bedoelt ze daarmee?
Hey Suus,
Dat heeft te maken met nucleatie. Stel, je bent een kristal van keukenzout (NaCl) aan het maken. Je neemt een liter water van 20ºC waarin je 360 gram keukenzout in kan oplossen. Als je er meer zout in schept, zal dat niet oplossen, hoe hard je ook roert. Zou je de oplossing nou verwarmt tot 100ºC, dan kan je tot 400 gram keukenzout erin oplossen. Als je de oplossing waarin 400 gram is opgelost dan weer afkoelt tot kamertemperatuur, kun je je voorstellen dat er nu 40 gram “te veel” is opgelost.
Het rare is nu, dat als je dit proefje in een heel glad glas uitvoert, het zout niet “uitkristalliseerd”. Dat betekent dat het opgelost blijft. Heel raar eigenlijk. Dat komt doordat het zout nergens een nucleatiekern kan vormen. Door een stofje in de oplossing te gooien, kan het zout uit de oplossing komen en zal het aan het draadje uitkristallizeren. Wat veel chemici ook wel eens doen, is voorzichtig met een stalen voorwerp een klein krasje aan de binnenkant van het bekerglas maken.
Ik hoop dat dit je vraag beantwoord.
hallo,
ik had een vraag, ongeveer aan het begin kam ik de naam sio² tegen met daar achter dat je er amethyst mee kan maken, nu heb ik een tijd gezocht maar ik kan nergens vinden wat het is of waar ik het kan kopen, kan iemand me helpen?
alvast bedankt
Beste Daan,
De wereld van de kristallen is een verwarrende wereld. Al honderden jaren maken geologen zich vooral druk over 1 ding: naamgeving. De meeste stenen (waaronder zand) bestaan voornamelijk uit silica. Dat is silicium (chemisch symbool: Si) met zuurstof (chemisch symbool: O) in verhouding 1:2. Chemici schrijven dus ook wel SiO2.
Zuiver silica (SiO2) komt in de natuur heel veel voor (dan heet het ‘bergkristal’ of ‘kwarts’). Desondanks zit er vaak wel een beetje van wat anders doorheen. In het geval van amethyst zijn dat ijzeratomen. De precieze structuur van de ijzeratomen in het silica-rooster zorgt ervoor dat de steen een beetje roze/violet wordt.
Helaas kun je zelf geen amethyst maken (zonder geavanceerde stralings-apparatuur). De natuur doet dat gratis, maar die doet er wel heel erg lang over. Als je kristallen wil groeien, zou ik het bij keukenzout, kirstalsuiker of aluin houden. Als je graag een stukje amethyst wil, zou ik dat in de winkel kopen. Daar is het helemaal niet zo duur.
Veel succes.
ps. Een leuk feitje over amethyst: het is meestal duurder om te onderzoeken of amethyst synthetisch door de mens is gemaakt of door de natuur, dan dat de steen zelf kost.
Hoi ik had nog een vraagje. In het antwoord van daan staat dat je het best bij aluin, keukenzout en kristalsuiker houdt.
Nu is mijn vraag hoe je kristallen van keukenzout en kristalsuiker maakt. Ik zou graag een vriendin van me verrassen met mooie suiker- en zoutkristallen. Alvast bedankt. 😀
Zelfde recept: zoek op wat de maximale oplosbare hoeveelheid suiker (of zout, wat je ook wil maken) is in water van 100ºC, los dat op en laat afkoelen. Speel hiermee en lees wat hierboven voor tips gegeven zijn. Alle kristallen groei je op dezelfde manier, alleen de maximale oplosbaarheid is anders.
Hoi aldo,
Ik zit al zo ongeveer de hele ochtend te zoeken op het net naar de maximale oplosbare hoeveelheid suiker, maar kan deze jammer genoeg 🙁 niet vinden. Mijn BFF is over 3 weken jarig en dan zou ik graag mijn kristallen klaar hebben. Kunnen jullie mij een handje helpen?
Lies
Beter zoeken.
Hier.
bedankt. Aldo. Ik vond het niet omdat ik er “in water” vergat bij te schrijven. En trouwens ik weet ook wel hoe ik moet googelen.
>:-(
Haha. Grapje, moet kunnen. Ik vind het een hele grappige website, maar misschien iets te bijdehand.
Heel veel geluk met de suikerkristallen. We zouden het heel leuk vinden om foto’s te zien van je suikerkristalcreatie. Succes.
he mijn tekst komt er niet op
bedankt ik ga het eens proberen
IK WIL KRISTALLEN GAAN MAKEN MET ALUIN EN WATJES.
HOE KAN IK DAT HET BESTE DOEN?
Heel hard schreeuwen. Dan groeien de kristallen beter.
nog aan vraagje als je aluinkristallen hebt gemaakt. mag je in dat potje nog eten doen en opeten? Of is dat giftig?
Aluin is niet giftig, maar uit principe moet je nooit uit potjes eten waar je chemicaliën in hebt gedaan.
ik vind het een leuke kristal
ik kijk heel goed hoe jullie dat maken want ik maak het voor mijn spreekbeurt met luna en maura
Hey,
Ik zou graag suikerkristallen maken, ik had dit geprobeerd door gedestilleerd water op te warmen en daar een oververzadigde suikeroplossing van te maken. Ik heb dit gedaan met gewone kristalsuiker, het probleem is dat het niet zo goed lukt. Enige hints? ik zou ook graag de oplosbaarheid van sacharose (C12H22O11) in warm en koud weten.
Groetjes simon
Wat lukt er niet zo goed? Krijg je helemaal geen kristallen, of krijg je wel kristallen, maar zijn ze niet mooi of te klein?
Volgens deze site lost er bij kamertemperatuur zo’n 200 gram suiker op in 100 gram water, en bij 100°C zo’n 500 gram in 100 gram water.
Ik denk dat ik het probleem gevonden heb, het gedestilleerd water dat mijn ma mij gaf was blijkbaar afkomstig uit de wasdroger ( ze had hoen zeggen dat dat ook demiwater was) vandaar de geur van wasverzachter. Ik had ook te weinig suiker in de oplossing gedaan.
Bedankt, Simon