Scheikundejongens

Een nieuwe betekenis van ‘nano’

Sinds de nanosong weten we dat ‘nano’ klein betekent (Grieks voor ‘dwerg’) en dat een nanometer, een miljoenste van een millimeter is. Sinds een jaar of wat duiken overal nieuwe producten op met iets nano. Over een tijdje is nano niet alleen een zelfstandig naamwoord, maar ook een werkwoord.

Deze week werd ik gewezen op deze game: Nano Ninja, te spelen op One More Level. Hier betekent nano niet ‘klein’, maar ‘minimalistisch’. De clue is dat de speler met één enkele toets op het toetsenbord (spatiebalk óf de x-toets) het spel uit kan spelen. En elke keer doet het indrukken van de toets iets anders.

Het spel zit overigens niet lastig in elkaar, alles komt neer op timing. Toch is meer creativiteit nodig om het spel uit te spelen, dan je in de eerste instantie zou denken. Bijna echte wetenschap, maar dan met wat weinig toetsen.

Dank voor de tip Joost

Scheikunde op je iPad

Afgelopen zaterdag kwam in Amerika de iPad uit. De Scheikundejongens houden wel van hippe gadgets, maar alleen als ze er ook echt iets mee kunnen. Apple maakt wel meer mooi spul, dus de Scheikundejongens waren één en al oor toen ome Steve ons dit nieuwe speeltje aansmeerde.

Wat de iPad is? Ik ga hier geen uitgebreid overzicht geven van alle functies en voor- en nadelen waarover ik afgelopen weken heb gelezen. De programma’s die je op de iPad gebruikt heten ‘apps’ (van application). De belangrijkste apps voor de gemiddelde gebruiker zijn een fatsoenlijke browser (standaard Safari, maar ik hoop nog altijd op een goeie Opera versie) en een aangepaste versie van iWork (de Office suite van Apple). Maar wat wil de rechtgeaarde scheikundige? Hier een overzichtje van mijn hoogtepunten.

Wikipedia

Ik heb hier al eens wat verteld over hoe je deze encyclopedie moet gebruiken: vertrouw vooral de Engelse wiki en dan wel de bèta-gerelateerde onderwerpen. Natuurlijk werkt Wikipedia gewoon in de browser van de iPad, maar omdat de producten van Apple vaak ook draaien om esthetiek, hebben wat programmeurs zich extra uitgesloofd.

Articles kost €0,79 en levert volgens mij vooral om de mooiigheid. Het ziet er aardig uit, heeft een handige geschiedenisoptie en kent een ‘verras mij’-optie. Heel veel meer is het niet. Maar goed, wat verwacht je dan? Een encyclopedie is een encyclopedie.

Wikipanion is gratis en kan net zoveel als Articles. Het is en blijft advertentie-vrij, wat een voordeel is bij een gratis programma. Een interessante optie is het verstoppen van talen waarin je toch niet geïnteresseerd bent. Als je dus zoekt in het Nederlands en Engels is dit een hele fijne optie.

iWiki kost €1,59 en ziet er wat mij betreft het mooist uit. Deze app geeft je de mogelijkheid om artikelen op te slaan voor het geval je ze eens wil lezen als je geen internetverbinding hebt. Verder ontstijgen de features van de Wikipedia getoond in de browser niet.

Wolfram|Alpha

Al eerder schreef ik eens iets over Wolfram|Alpha. De ‘computational knowledge engine’ is geen vervanger van Google’s zoekfunctie, maar meer een online versie van het fantastische Mathematica.

Toen Wolfram voor het eerst een iPhone-geoptimaliseerde versie uitbracht van Wolfram|Alpha, prijsten ze de app $40. Iedereen lachtte en niemand kocht het, omdat de gemiddelde app niet meer dan een paar euro kost. Nu, met het uitkomen van een iPad versie, is de prijs gezakt naar €1,59 ($2).

Als je nu de versie voor de iPad koopt, krijg je daar de versie voor de iPod Touch/iPhone gratis bij, en visa versa. De iPad versie is niet een opgerekte versie van de kleine iPhone variant en de menubalk aan de linkerkant ziet er erg overzichtelijk uit.

Ook deze applicatie is via je browser te gebruiken, maar als waar Mathematica-fan zou ik deze app serieus overwegen. Als je niks anders doet dan rekenen, geen grafieken zoekt en de database van Wolfram|Alpha kan missen, kun je altijd nog terug vallen op PCalc Lite Calculator.

Het Periodieke Systeem der Elementen

De blogosphere staat er bol van. Het boek ‘The Elements: A Visual Exploration of Every Known Atom in the Universe’ van Theodore Grey (een van de oprichters van Wolfram) is uitgekomen voor de iPad (hardcover Bol.com of Amazon). En dat voor maar €10,99. Ofwel, niet te koop in de iBookstore, maar als app. Het is namelijk meer dan een boek.

Het is een visueel periodiek systeem der elementen met veel achtergrondinformatie. Er zit niet alleen een plug-in achter met Wolfram|Alpha maar de afbeeldingen van ieder element zijn ook fantastisch. Elke afbeelding kan, met een simpele beweging van de vinger, gedraaid worden. Heel fancy.

Ieder element wordt duidelijk uit de doeken gedaan door middel van een lap proza over verschijningsvormen, opvallende details en toepassingen. Zoals het een goed elektronisch boek betaamd, worden in de tekst links weergegeven naar andere elementen, zodat bladeren nog gemakkelijker is.

Meer informatie over deze app kun je vinden op de site van Touch Press (met preview) en Engelse reviews op Boing Boing en Wired|GeekDad. De making-of vind je hier.

Chemische formules

Chemistry Formulaes kost €0,79 en belooft veel informatie te geven over alles wat een chemicus zou willen weten. De app is een verzameling referentiekaarten.

De belangrijkste categorieën omvatten het periodiek systeem der elementen, namen van veelvoorkomende ionen, natuurconstanten, een chemisch verklarend woordenboek en massa’s veelvoorkomende chemische formules. Vergeet jij ook altijd de definitie van enthalpie? Nu nooit meer.

Ik ben erg benieuwd naar de app. Hij is ook voor de iPod Touch en de iPhone beschikbaar. Afgezien van dat de database die achter deze app zit erg uitgebreid lijkt, is er ook een optie die heet ‘Add new category’. Dit biedt volgens mij de mogelijkheid om zelf veel informatie toe te voegen. Je mag dus nooit meer ontevreden zijn over de beperkte hoeveelheid informatie die het programma meegeeft. Je kan altijd zelf meer toevoegen.

En dan nog wat: Mister Chemist

Voor iedereen die geen compleet boekwerk zoekt, maar een kort en bondig periodiek systeem der elementen, is Mister Chemist een goedkope optie. De app kost €1,59 en is duidelijk. Geen geklier eromheen, maar gewoon de meest gewilde data per element.

Het broertje van Periodic Videos

Regelmatig schrijven we over de filmpjes van Periodic Videos, gemaakt door een stel scheikundigen van de Universiteit van Nottingham. Periodic Videos heeft ook een natuurkundig broertje genaamd Sixty Symbols. Het oorspronkelijke plan was om bij zestig natuurkundige symbolen een video te maken. In middels hebben ze die zestig symbolen gehad en zijn ze aan een tweede serie van zestig begonnen.

Hoewel de video’s strikt genomen over natuurkunde gaan, zijn ze vaak genoeg ook leuk voor scheikundigen. Zo hebben ze een mooie video die laat zien waar druk vandaan komt, eentje over de Brownse beweging en over nanotechnologie. En recentelijk kwamen ze met een video over het verwarmen van elastiekjes. Bedenk voor het bekijken van de video eens wat er met een elastiekje gebeurt als je het verwarmt: wordt ‘ie langer of wordt ‘ie korter?

Bekijk de video voor het antwoord en uitleg. Had je het goed?

P.S. Iedereen die zich ergert aan mensen die ‘disorder’ gebruiken in plaats van ‘entropie’, krijgt een bonuspunt.

Het ranken van een wetenschapper

Al eerder heb ik verteld hoe wetenschap werkt: iemand verzint een experiment, voert dat uit en schrijft de resultaten op in een artikel. Het wordt gekeurd en gewogen, en als niet te licht bevonden bevonden wordt, wordt het artikel gepubliceerd in een tijdschrift. Dat artikel wordt door anderen gelezen en er wordt naar gerefereerd als het interessant is, zodat anderen de feiten kunnen controleren. Dit is de meest gangbare manier waarop kennis stroomt.

Nu is er zoiets als goeie en slechte wetenschap. De experimenten kunnen ongeschikt zijn om een hypothese te ontkrachten, resultaten kunnen onbruikbaar zijn of de conclusies die getrokken worden fout. Het is niet eenvoudig om slechte wetenschap van matige te onderscheiden; en matige van goede wetenschap.

Maar wanneer is iemand een goede wetenschapper? Ik vind dat als iemand, in z’n eentje, één enorme ontdekking in zijn leven doet (hèt geneesmiddel tegen het AIDS-virus), dat hij een fantastische wetenschapper is. Hij heeft de mensheid geholpen door zijn intelligentie te gebruiken om het leven van anderen te vergemakkelijken en hij was zo goed om zijn kennis te delen. Hij schreef een artikel over zijn onderzoek, publiceerde dat in een tijdschrift en andere wetenschappers verwijzen nog vaak naar zijn enige, doch fantastische werk.

Een tweede wetenschapper doet al decennia onderzoek naar het de verbetering van dataopslag. Hij werkt samen met veel andere onderzoekers en geleidelijk aan doen ze veel ontdekkingen. Elke ontdekking wordt netjes opgeschreven en gepubliceerd. Het onderzoeksgebied waar onze dataopslag-onderzoeker in werkt is eigenlijk maar klein: er werken niet veel mensen in dit gebied, laat staan dat er veel over geschreven wordt. Vorderingen zijn klein maar belangrijk.

Hoe goed zijn onze twee wetenschappers? De een heeft weinig (eenmaal) gepubliceerd, maar wordt veel geciteerd; de ander publiceert veel, maar wordt weinig geciteerd. Er zijn veel maten om wetenschappers mee te meten, maar productiviteit (het aantal publicaties van een wetenschapper) en impact (aantal citaties naar die wetenschapper) worden tegenwoordig het belangrijkst gevonden. Hoe goed hij is als docent, hoe netjes hij is in een lab of hoe goed hij om kan gaan met andere wetenschappers wordt buiten beschouwing gelaten.

De Amerikaanse wetenschapper Jorge E. Hirsch bedacht in 2005 een index om wetenschappers te ranken. Hij is wat ingewikkeld, dus houd je vast:

Een wetenschapper heeft een index als h van zijn/haar N_a artikelen ten minste h maal geciteerd worden, en de andere (N_a – h) artikelen minder dan h maal geciteerd worden.

In andere woorden, een wetenschapper met een Hirsch index van h, heeft blijkbaar h artikelen gepubliceerd die ten minste h keer zijn geciteerd. Hij kan dus best meer dan h artikelen gepubliceerd hebben, maar die zijn niet vaak genoeg geciteerd om mee te tellen.

Onze dataopslag-wetenschapper heeft een aantal keer gepubliceerd. Toen hij nog jong en onbezonnen was, heeft hij aan drie artikelen meegewerkt: de eerste is éénmaal geciteerd, de tweede twee keer en de derde vijf keer. Hij had toen een Hirsch index van twee. Tegenwoordig heeft hij een lange lijst met publicaties op zijn naam en een respectabele Hirsch index van dertig. Onze AIDS-wetenschapper heeft maar eenmaal gepubliceerd en dus een Hirsch index van één.

De moraal is duidelijk. Er is een duidelijke manier om wetenschappers te ranken. Je ziet ook direct waar dat fout gaat. Er zijn ook uitbreidingen op de manier van Jorge Hirsch, maar ook hele andere methodes. Allemaal rammelen ze een beetje en allemaal vergeten ze belangrijke zaken. Maar goed, getallen aan fenomenen plakken is altijd lastig en je kan er altijd over discussiëren. Wetenschap.

Element Hunters

Ach ja, de ruggengraad van de scheikunde. Het overzicht der overzichten; het naslagwerk der naslagwerken; de tabel der tabellen. Wat zouden we zonder moeten?

Element Hunters is een science-fiction anime serie die kinderen wil leren over het periodiek systeem der elementen. Het verhaal gaat dat er elementen verdwijnen. Eerst verdween rubidium, wat een enorme catastrofe veroorzaakte. Later verdwijnen meer elementen zoals stikstof, goud, zuurstof en koolstof. Natuurlijk moet dit zo snel mogelijk gestopt worden en een team wordt gevormd, genaamd Element Hunters. De teamleden zijn allemaal jonger dan 15 jaar, omdat de leden een flexibel brein moeten hebben voor de uitputtende opgave de wereld te redden. Mijn favoriete quote: “Zijn huid is zo sterk door Bose-Einstein condensatie. Het is meer superwapen dan ieder ander superwapen.”

Precies, dat was ook mijn eerste reactie. Ik kan nu natuurlijk een lang betoog houden over waarom ik dit wel of niet een goeie serie vind, en wat ikzelf anders zou doen als ik de regisseur was geweest, maar jullie vinden het vast veel interessanter om deze curiositeit zelf te bekijken. Wij presenteren u, aflevering 1 (Japans gesproken, Engels ondertiteld). Het lijkt als onderstaande video het niet doet door een error, maar dat is een grapje. Klik.

En voor iedereen die meer wil: er zijn genoeg torrents op het web te vinden waar wij om principiële redenen niet heen mogen verwijzen. Have fun.