Nou ja, “ontdekt” is wat overdreven. Het is een beetje alsof je een nieuwe verhouding melk bij je pannenkoekenbeslag doet, en zegt dat je een nieuw soort pannenkoek hebt ontdekt. En dat is wat hier is gebeurd. Element nummer 115 is uitvoerig bestudeerd en dat is gepubliceerd.
Even een stapje terug: we zullen eerst uitleggen wat nou een nieuw element is, wat er nou precies gedaan is, en waarom dat belangrijk is.
Het Periodiek Systeem der Elementen is weer uitgebreid. Werd in 2009 element 112 nog toegevoegd — inmiddels bekend onder de naam Copernicium (Cn) — nu zijn elementen 114 en 116 officieel erkend door de International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) en de International Union of Pure and Applied Physics (IUPAP). Op dit moment staan deze elementen nog in het periodiek systeem onder hun systematische benameningen, ununquadium en ununhexium met afkortingen Uuq en Uuh, maar de ontdekkers mogen hun creaties nu een echte naam gaan geven.
Beide elementen zijn voortgekomen uit dezelfde samenwerking tussen een onderzoeksinstelling in Rusland en de VS, het Joint Institute for Nuclear Research in Dubna en het Lawrence Livermore National Laboratory in Californië. Element 114 is gemaakt uit de fusie van calcium (20 protonen) met plutonium (94 protonen), volgens 48Ca + 242Pu → 287Uuq. Voor element 116 gebruikte men eveneens calcium, maar dan samen met curium (96 protonen), volgens 48Ca + 245Cm → 291Uuh.
In onderstaand filmpje legt The Professor van Periodic Videos uit hoe de erkenning van elementen 114 en 116 precies is gegaan, en hoe het zit met de nog ‘ontbrekende’ elementen 113, 115, 117 en 118. Ook geeft hij nog een mooie suggestie voor een naam voor een van de elementen.
Hoe vinden jullie dat de nieuwe elementen genoemd moeten worden?
Lees meer op Sciencebase
Recentelijk schreven we al dat element 112 eindelijk officieel was erkend door de IUPAC, en dat als naam copernicium was voorgesteld, ter ere van Nicolaus Copernicus. De voorgestelde afkorting was “Cp”, maar daarover was men het niet geheel eens: Cp wordt in de organische chemie veel gebruikt voor cyclopentadienyl groepen (C5H5–) en dat zou misschien verwarring geven, al valt daarover te twisten gezien het aantal geproduceerde atomen copernicium op één hand te tellen is. Een ander punt van kritiek is dat “Cp” ooit was voorgesteld als afkorting van element 71, destijds casseiopeium genoemd. Tegenwoordig staat element 71 echter bekend als lutetium, kortweg “Lu”. De UIPAC heeft echter als regel dat ooit voorgestelde namen, niet voor andere elementen mogen worden gebruikt, dus er komt een nieuwe afkorting voor copernicium: Cn.
Maar dat terzijde, er is namelijk nóg belangrijker nieuws te melden. Het bestaan van element 114 is namelijk bevestigd. Aangezien dit element (nog) niet erkend is door de IUPAC, heeft het nog de weinig spannende, systematische naam ununquadium en “Uuq” als afkorting. Maar, omdat element 114 via alfa-verval (uitzending van een heliumkern) vervalt in copernicium, is hiermee wel de papa van copernicium gevonden!
Gooi je Binas maar weg. Scheur het periodiek systeem maar van de muur. Bestel maar een nieuw douchegordijn. Het periodiek systeem zal namelijk nooit meer hetzelfde zijn.
We schreven al eerder dat element 112, ununbium, eindelijk was erkend door de IUPAC. Toen had het element nog geen officiële naam; ununbium is namelijk slechts een tijdelijke, systematische naam voor element 112. Inmiddels is er een definitieve naam voorgesteld. Deze naam is copernicium (symbool: Cp), ter ere van astronoom Nicolaas Copernicus (1473-1543). Copernicus is samen met Galilei de grondlegger van de heliocentrische theorie, een theorie die zegt dat de zon het middelpunt van het zonnestelsel is.
Dit is wat de mensen van The Periodic Table of Videos hierover te zeggen hebben:
De verwachting is dat over ongeveer 6 maanden de naam copernicium definitief wordt. Tot die tijd kun je met kritiek over de naam terecht bij de IUPAC, dé organisatie die de naamgeving van stoffen en elementen verzorgt.
Waar we ook erg geïnteresseerd in zijn: wat vinden jullie van deze naam? Wat vinden jullie ervan dat een element is vernoemd naar een astronoom? Vind je copernicium ook lastig uit te spreken en heb je liever copernicum? Of toch liever ScheikundeJongium?