De natuurkunde van het onmogelijke

Door een vriend werd ik getipt over een tv-serie getiteld Sci Fi Science: Physics of the Impossible. In de serie gaat theoretisch natuurkundige Michio Kaku op zoek naar de waarheid achter technologische concepten uit de science fiction en hoe je die met de huidige stand van wetenschap wellicht zou kunnen realiseren.

Michio Kaku gaat bijvoorbeeld op zoek naar hoe je een light saber zou kunnen bouwen, hoe je zou kunnen tijdreizen, onzichtbaar kunt worden of zou kunnen teleporteren. Er worden natuurlijk geen echte science fiction apparaten gebouwd, maar je krijgt wel een kijkje in wat labs waar gerelateerde wetenschap wordt gedaan. In de aflevering over teleportatie nemen ze bijvoorbeeld een kijkje in een lab waar kwantumverstrengeling wordt bestudeerd.

Bekijk hieronder een kort fragment van de serie.

Ik heb inmiddels een paar afleveringen van de serie gezien en ik vind de serie zeker niet slecht. Het is leuk om bijvoorbeeld te horen over de (on)mogelijkheden van teleportatie, maar ik vind de serie bij vlagen ook gewoon wat flauw, vergezocht en onrealistisch. Dat komt vooral omdat het natuurlijk niet voor niets science fiction is. Er worden alleen maar wat theoretische plannen gepresenteerd, waarna er wordt geclaimed dat die toch best haalbaar zijn. Niet heel overtuigend, maar misschien ben ik toch een beetje te praktisch ingesteld.

Sci-Fi Science: Physics of the Impossible wordt in Nederland uitgezonden op Discovery Science. De programmering kun je hier vinden.

Bedankt voor de tip, Marco!

Hoe gaat het met het IYC2011?

Laten we ervan uitgaan dat ondertussen alle (trouwe) lezers van deze blog goed begrijpen dat zonder kennis van scheikunde, deze moderne wereld niet zou bestaan. Bij het maken van praktisch alle voorwerpen in je kamer is er wel een chemicus aan te pas gekomen. De stroperigheid en verkleuring van de verf op je muur, de kleverigheid van de lijm achter je behang, de brosheid van het beton in je huis, de kleuren in al je kleren, het materiaal van alle synthetische kleren, al het plastic in je huis, alles. Praktisch alles is ooit overwogen door een chemicus. De moderne kennis van chemie maakt onze wereld mogelijk. Dat is wat we dit jaar herdenken, erkennen en vieren. 2011 is officiëel het Internationale Jaar van de Chemie (IYC2011).

Maar wat flikken de promo-mensen me nou? Dit filmpje.

Dat kun je toch niet menen? Dit moet mensen enthousiast maken? Dit is de officiële Nederlandse aankondiging van het feest? Ik schaam me kapot. Werkelijk waar, als toegewijd chemicus, als hardwerkende student, als Nederlander en als blogger. Ik schaam me kapot voor wat ik tot nu toe heb gezien aan promotie.

Laten we beginnen bij het begin. Morgen opent de minister van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie het ICY2011 in Nederland. Helaas is de betreffende man Maxime Verhagen en heeft hij hedendaagse geschiedenis gestudeerd. Persoonlijk heb ik dan ook nog eens een hekel aan het woord “innovatie,” dus mijn steun heeft hij niet. “Innovatie” zit in dezelfde categorie smerige woorden als “recreëren” en “infotainment.” Dit woord impliceert meer gebakken lucht dan een Fischer–Tropsch-reactie aan kan. Terug naar morgen: 28 januari 2011 opent de man Het Jaar en ik verwacht niet anders dan dat er een hoop bobo’s er een “laten we elkaar eens even lekker op de borst kloppen”-bijeenkomst van zullen maken.

Natuurlijk kan ik wel pagina’s vol schrijven met gal en kritiek, maar daar wordt de wereld nou ook weer niet zoveel beter van. Graag geef ik eens wat interessante tips voor mensen waarvan ik denk dat ze het niet zo goed begrepen hebben. Ik ben graag in de waan dat ik weet wat nerds interessant willen en dat ik ook weet wat niet-chemici begrijpen. Een korte opsomming van mijn open source plannen, dus iedereen mag ze gebruiken.

  • Quit the crap. Iedere Nederlander prikt door al die promo-troep heen. Een duidelijke tip aan iedere promotor: zet Discovery Channel of een BBC-documentaire aan en leer. Het soort filmpjes zoals die hierboven spreekt helemaal niemand aan. We schreven hierover al eerder: hier, hier en hier. Want serieus: wie wordt er nou warm van een lineaire combinatie van The A-Team en de Gorillaz?
  • Beter goed gejat dan slecht bedacht. Op de een of andere manier zijn er maar weinig Nederlandstalige artikelen te vinden die uiteen zetten waarom scheikunde zo belangrijk is. Ik zou graag zien dat alle kranten en alle opinietijdschriften een heel issue zouden besteden aan chemie. Neem eens een voorbeeld aan de prachtige overzichtspagina van Nature. Dáár zou ik graag een aantal dingen op willen lezen.
  • Spetter. We kunnen een voorbeeld nemen aan het vuurwerk in Moerdijk, maar we kunnen ook écht gaaf vuurwerk laten zien. En als we het toch al over spetteren hebben: zeepsop is óók al chemie, net als wasmiddel, water, regen, enzovoort.
  • Verplaats je eens in een ander. Stel je eens een kind van 8 voor. Wat zou je die nou willen laten zien? Als je nu aan iets educatiefs denkt, ben je af. Houd het simpel en doe gewoon iets gaafs. Iets met zeepbellen ofzo? Dat blijft veel beter hangen dan een lezing over het belang van chloortreinen. Middelbare scholieren mogen best wel iets belerends voor hun kiezen krijgen. Misschien iets over alternatieve energiebronnen? Of over wat voor chemie er komt kijken bij de productie van een iPod? Wat is er nou zo speciaal aan het touch screen van Apple? En hoe komt het toch dat er in bier meestal 4% alcohol zit, in wijn 12% en in sterke drank 40%? Volwassenen willen denk ik veel liever ergens naar binnen. Geef eens een degelijke rondleiding door een universiteit en geef eens een lezing over wat we tegenwoordig allemaal goed en fout doen. En laat de boodschap dan zijn: dit is wat je er zelf aan kan doen. Misschien dat mensen dan door krijgen, wat het belang van Chemie Pack is (was). Trouwens, zijn er nou echt mensen geïnteresseerd in De Chemieloop?
  • Bereik. Heeft iemand van de KNCV al Stichting SIRE gebeld? Waarom zie ik nog steeds geen televisiespotjes? Waarom heb ik nog steeds geen kaartjes voor Night of the Chemists? Is The Convenient Reality al in de bios? Is HUMAN al bezig met een documentaire? Willen alle Tweede Kamerleden die bèta hebben gestudeerd op een afgesproken dag en tijdstip eens een dansje doen in de Kamer? Gewoon, voor de aandacht.

Tot slot wil ik me nog hardop afvragen wat de rol van onze overheid is in dit spelletje. Ik heb ondertussen begrepen dat ze kicken op het feit dat Nederland een “kenniseconomie” is (huichelaars), en dat ze het volgen van een masteropleiding structureel ontmoedigen (hypocrieten) en dat onze overheid te incapabel is om serieuze ontwikkelingen serieus aan te pakken (voorbeeld).

Hoe dan ook, binnenkort gaan Mark en ik allebei naar het buitenland voor een half jaar stage. Dan zullen we eens zien wat er daar allemaal georganiseerd wordt en of mijn tirade terecht bleek. Tot die tijd denk ik dat er een aantal mensen wel iets harder hun best mag doen. Wij zullen in ieder geval gewoon over onze passie blijven schrijven.

Maar hoe promoot je dan wel?

Vorige week schreef ik iets over het schandaal van de Radboud Universiteit Nijmegen: een playboy-model in een plat, door de overheid gesubsidieerd filmpje. Het trekt inderdaad aandacht, maar ik hoop niet dat middelbare scholieren voor zulke promotie zullen vallen. Een ander filmpje dat ik toen liet zien was voor bachelorstudenten. Erg droog, amateuristisch zelfs, maar de boodschap was wel duidelijk.

Twee slechte voorbeelden van hoe een universiteit of studie zich kunnen promoten. Sensatielust en langdradigheid. Ik vind het om te huilen. Maar hoe moet het dan wel?

Laten we eens naar wat vergelijkbare instituten kijken. En laten we direct met mijn grote voorbeeld beginnen. De “I love the whole world” campagne van Discovery Channel:

(Stephen Hawking!) …en het vervolg:

Heb je nou geen kippenvel? Lieve mensen die dingen promoten, kijk deze video’s gerust een paar keer terug, want jullie kunnen hier zóveel van leren. Het is catchy, het heeft gevoel en er zit zelfs meer informatie in dan je op het eerste gezicht zou denken. Maar hier hield het niet op, nee nee, Discovery Channel nodigde iedereen uit om zelf een filmpje te maken en die op YouTube te zetten. Een grotere viral kan ik zo snel niet verzinnen, want zelfs de xkcd en zijn lezers deden mee (hier en hier). And that’s big.

Waar ik me ook mateloos aan erger is de suffe pornomuziek op de achtergrond van het UU-filmpje. Kan daar niet gewoon échte muziek onder? Iets dat niet iedereen kent, maar wel aanspreekt. Een ander, vergelijkbaar voorbeeld: The Science Channel.

Dat moet toch veel meer mensen aanspreken? Of om de betekenisloze beelden van de Radboud-filmpje nog maar eens aan te vallen. Waar ging dat over? Met die storende televisie en die suffe professor. Dat geeft toch geen leuk beeld van wetenschap? Als je een boodschap over wil brengen, moet je laten zien hoe het echt zit. En dat betekent nou weer niet dat je het hoeft te overdrijven. Een voorbeeld om te laten zien dat animaties betekenis kunnen hebben. Het grote chemie-concern DuPont wilde eens overbrengen hoe zij het liefst wetenschap zien:

Lieve promotoren, kunnen jullie hier iets mee? Allemaal filmpjes over superdroge wetenschap. Allemaal willen ze duidelijk maken dat wetenschap om gevoel gaat, alles-omvattend is en iedereen kán boeien. Dames en heren: zet’m op.