Het is weer zomervakantie en daarmee is het tijd voor de Scheikundejongens om een zomerstop te houden. Tot begin september geven we dus geen enkele garantie over het regelmatig verschijnen van nieuwe stukjes. Tenzij er brekend nieuws is en we niet op het terras zitten (lees: in het lab werken, want de Scheikundejongens werken deze zomervakantie gewoon door).
Als je zelf wel vakantie hebt en besluit het strand op te gaan, pas dan wel op voor de ampullen calciumcarbide (CaC2) die zijn gevonden aan het strand van Egmond aan Zee. Calciumcarbide, ook wel carbid genoemd, is niet direct gevaarlijk en al helemaal niet zwaar giftig zoals sommige nieuwsbronnen beweren (al moet je het natuurlijk niet opeten), maar dat glas in je voet is niet ideaal. Gewoon netjes de autoriteiten waarschuwen. En als je met carbid wilt spelen, doe je dat gewoon met nieuwjaar met het carbidschieten.
Calciumcarbide-ampul op het strand van Egmond aan Zee.
Wil je wel op vakantie, maar weet je nog niet waarheen? Raadpleeg dan de Google Map to Weird Experiments voor inspiratie. De kaart bevat een overzicht van rare experimenten en hun locaties, zoals het meten van het Dopplereffect met een stoomtrein in Nederland (traject Utrecht—Maarssen), proberen te wennen aan een dag-nachtritme van 28 uur in plaats van 24 uur (Mammoth Cave, Kentucky, VS), en onderzoeken of de tijd daadwerkelijk langzamer lijkt te gaan als je bang bent (Zero Gravity Amusement Park, Dallas, VS).
De Scheikundejongens zijn enorm fan van experimenten die je zelf thuis kunt doen. Maar sommige experimenten kun je maar beter niet doen. In de categorie Don’t Do It Yourself (DDIY): het mengen van schoonmaakmiddelen. Op verpakkingen van schoonmaakmiddelen lees je vaak dat je dit niet mag doen. Maar waarom eigenlijk? Om dat te kunnen beantwoorden, moeten we eerst kijken waar schoonmaakmiddelen uit bestaan.
Een bruisend mengsel van Glorix en Harpic Max
De precieze samenstelling van schoonmaakmiddelen verschilt van product tot product, maar er zijn natuurlijk ook grote overeenkomsten. Vrijwel alle schoonmaakmiddelen — van afwasmiddel tot waspoeder — bevatten oppervlakte-actieve stoffen (surfactanten), met als uitzondering bijvoorbeeld spiritus of aceton. Oppervlakte-actieve stoffen zijn moleculen met een hydrofiele kop en een hydrofobe staart: hun hoofd wil graag in water zitten, hun staart in vet en olie. Daardoor worden vet en olie een stuk gemakkelijker om te verwijderen. Een blokje zeep bestaat praktisch alleen maar uit dit soort moleculen.
Sommige schoonmaakmiddelen bevatten ook bleekmiddelen. Een bleekmiddel is niets meer dan een oxidator. Er zijn twee belangrijke soorten: chloorbleekmiddelen en zuurstofbleekmiddelen. Een voorbeeld van de eerste soort is hypochloriet (ClO–), van de tweede waterstofperoxide (H2O2). Deze stoffen zijn goed in het afbreken van organische verbindingen (zoals kleurstoffen) en hebben daarom een blekende werking. De ‘gewone’ Glorix bevat hypochloriet. Glorix O2 bevat waterstofperoxide (dat is dus wat ze bedoelen met de kreet actieve zuurstof formule op de verpakking).
Andere schoonmaakmiddelen bevatten bijvoorbeeld weer (verdund) zoutzuur. Zoutzuur is niet echt een sterke oxidator, maar wel een sterk zuur, wat ook helpt om allerlei vuil weg te krijgen. Een voorbeeld hiervan is Harpic Max.
Maar wat gebeurt er dan als je verschillende (soorten) schoonmaakmiddelen mengt? Dat hangt natuurlijk af van de combinatie. Meng je een zoutzuur-houdend middel met een waterstofperoxide-houdend middel, dan gebeurt er ogenschijnlijk niks. Echter, het resulterende mengsel is iets dat sommige hobbyisten nog wel eens gebruiken om printplaten mee te etsen. Het toevoegen van zuur maakt waterstofperoxide namelijk een sterkere oxidator. Agressief spul dus, en niet iets voor thuis.
Het mengen van hypochloriet met waterstofperoxide geeft wel direct een zichtbare reactie. Het hypochloriet reageert met het waterstofperoxide onder vorming van onder andere zuurstofgas. Niet direct heel gevaarlijk, tenzij er brandbare materialen in de buurt zijn. De reactie is hieronder weergegeven:
.
De derde en laatst combinatie is meteen ook de gevaarlijkste: hypochloriet en zoutzuur. Meng je die twee, dan ontstaat er chloorgas, wat zelfs in lage concentraties extreem giftig of zelfs dodelijk is. Ook kan het bijvoorbeeld brandwonden veroorzaken. Het chloorgas wordt als volgt gevormd:
.
Conclusie: meng dus nooit schoonmaakmiddelen met elkaar. Dat staat natuurlijk ook al op de verpakking, maar sommige mensen doen het toch (filmpje). Als je dan toch twee verschillende schoonmaakmiddelen wilt gebruiken om een hardnekkige vlek weg te krijgen, spoel dan tussendoor met voldoende water.
Het Periodiek Systeem der Elementen is weer uitgebreid. Werd in 2009 element 112 nog toegevoegd — inmiddels bekend onder de naam Copernicium (Cn) — nu zijn elementen 114 en 116 officieel erkend door de International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) en de International Union of Pure and Applied Physics (IUPAP). Op dit moment staan deze elementen nog in het periodiek systeem onder hun systematische benameningen, ununquadium en ununhexium met afkortingen Uuq en Uuh, maar de ontdekkers mogen hun creaties nu een echte naam gaan geven.
Beide elementen zijn voortgekomen uit dezelfde samenwerking tussen een onderzoeksinstelling in Rusland en de VS, het Joint Institute for Nuclear Research in Dubna en het Lawrence Livermore National Laboratory in Californië. Element 114 is gemaakt uit de fusie van calcium (20 protonen) met plutonium (94 protonen), volgens 48Ca + 242Pu → 287Uuq. Voor element 116 gebruikte men eveneens calcium, maar dan samen met curium (96 protonen), volgens 48Ca + 245Cm → 291Uuh.
In onderstaand filmpje legt The Professor van Periodic Videos uit hoe de erkenning van elementen 114 en 116 precies is gegaan, en hoe het zit met de nog ‘ontbrekende’ elementen 113, 115, 117 en 118. Ook geeft hij nog een mooie suggestie voor een naam voor een van de elementen.
Hoe vinden jullie dat de nieuwe elementen genoemd moeten worden?
Herinneren jullie je de Night of the Nerds nog? Een fantastisch feest voor nerds in het Science Center NEMO in Amsterdam. We hopen nog altijd op een tweede editie, maar voor wie niet langer wil wachten, wordt er in Groningen aanstaande zaterdag (4 juni) de Nacht van Kunst en Wetenschap georganiseerd. Tussen 20.00 en 01.00h wordt de binnenstad omgetoverd tot een festival waarbij bezoekers op een aantal locaties kunnen genieten van lezingen, workshops, tentoonstellingen, muziek en andere vormen van kunst en wetenschap. Bekijk hieronder een promofilmpje.
De thema’s van dit jaar zijn gekozen om te laten zien waar Groningen talent voor heeft: Healthy Ageing, Chemie en Energie. Het programma is opgedeeld in een aantal categorieën, zoals wetenschap, cross-over, muziek, en — heel belangrijk — afterparty’s. Een aantal activiteiten waarik wel heen zou willen, zijn de mini-lezingen, de nanofoon, het garen spinnen met Teijin’s Twaron en natuurlijk het chemisch koken (zijn dat misschien weer deze?).
Het is de tweede keer dat deze Nacht wordt georganiseerd. De eerste editie was op 13 juni 2009 en trok 15.000 bezoekers. Het festival wordt georganiseerd door de Hanzehogeschool, de Rijksuniversiteit Groningen, de Gemeente Groningen, het UMCG en het Groninger Museum.
Een aantal activiteiten is gratis te bezoeken, maar voor de meeste moet je een toegangskaartje in de vorm van een polsbandje kopen. Het polsbandje kost € 7,50 in de voorverkoop of € 10,- tijdens de nacht zelf en geeft toegang tot alle activiteiten. Er is ook een Facebook-pagina waarop je kunt aangeven of je komt. De Nacht van Kunst en Wetenschap is al aanstaande zaterdag, dus regel snel je kaartjes, want op is op. Als je bent geweest, laat ons dan vooral weten wat je ervan vond.
Vanaf vandaag hebben de Scheikundejongens een spiksplinternieuw login- en reactiesysteem om spam tegen te gaan. Dat was wel nodig, want de afgelopen twee jaar hebben we ongeveer drieduizenden spamberichten gehad. Gelukkig worden die grotendeels automatisch gefilterd, maar we controleren wel met de hand of niet per ongeluk een echte reactie tussen de spam is beland. Om dat tegen te gaan, hebben we vanaf vandaag extra functionaliteit.
Wanneer je niet bent ingelogd op onze site en toch wilt reageren, moet je een zogeheten CAPTCHA invullen. Dat betekent dat je twee woorden moet overtypen die in een plaatje staan afgebeeld. Computers zijn hier niet zo goed in, dus daarmee laat je zien dat je geen spammer bent. Het systeem dat wij gebruiken is reCAPTCHA. Hierbij worden de woorden die je invult ook nog nuttig gebruikt, namelijk voor het digitaliseren van boeken.
We begrijpen echter dat het irritant is om steeds twee woorden te moeten overtypen als je wilt reageren, vooral als je wat vaker op onze site komt. Daarom kun je voortaan ook inloggen op onze blog met verschillende diensten, zoals je Google- (lees: Gmail), Twitter- en Hyves-accounts. Ben je eenmaal ingelogd, dan kun je direct reageren en hoef je geen naam, e-mailadres en CAPTCHA meer in te vullen. Je kunt inloggen door in het reactieformulier op ’t juiste icoontje te klikken, of door in het Meta-menu (verplaatst naar rechtsboven) op inloggen te klikken. Wil of kun je niet inloggen met één van de genoemde diensten, dan kun je ook een gebruikersnaam aanmaken door in het Meta-menu op registreren te klikken.
In de toekomst willen we het ook mogelijk maken om je Facebook en Windows Live (lees: Hotmail) accounts te gaan gebruiken om in te loggen, maar dat vereist nog wat werk. We laten het weten als dat werkt.
Mocht je onverhoopt tegen problemen aanlopen, andere rare dingen tegenkomen of het er niet mee eens zijn, laat het dan weten in de reacties of vul het contactformulier in.
.
.
