Het gezag van de witte jas

Dit bericht werd geschreven naar aanleiding van deze columnwedstrijd

Soms vraag ik me wel eens af hoe mensen dat nou zien. Dan zien ze zo’n man in een reclame met een witte jas aan. Hij zegt dan zo dat hij bij een bedrijf werkt met IQ en raadt u allemaal dingen aan. En wij geloven hem, omdat hij een witte jas aan heeft.

Die witte jas, die doet-et hem. Ik heb er ook zo eentje, maar die durf ik niet zo goed mee naar buiten te nemen. Ook heb ik er een bijpassende bril bij, maar die dwingt juist het omgekeerde van respect af. Behalve chemici en apothekers zijn ook andere beroepsgroepen die een witte jas gebruiken: huisartsen, dierenartsen en ziekenhuispersoneel. Technici en fietsenmakers en dergelijke hebben juist geen mooi wit aan, maar blauw of grijs.

Van een professor hoorde ik eens een anekdote over hoe een dierenarts eiste dat zijn (niet-academisch geschoolde) assistent géén witte jas aan zou trekken. Hij had er namelijk al eentje en dat zou verwarring opleveren. Hij bedoelde eigenlijk dat de witte jas alleen voor mannen is met “dr.” of “prof.” voor hun naam. Ik moet daar een beetje van walgen, maar hij heeft niet helemaal ongelijk. De meeste mensen verwachten ook dat de meneer met de witte jas alles weet. De witte jas is de autoriteit. De witte jas veinst IQ.

Lang verhaal kort: ik ga mijn bevlekte, niet meer zo maagdelijke jas aantrekken. Ik ga straks naar een laboratoriumruimte waar bijna alleen maar mensen werken zonder “dr.” of “prof.” voor hun naam. Hier gelooft men niet zo in het gezag van de witte jas.

Een koe als kompas

Van een aantal kleinere dieren is het bekend dat zij het magnetisch veld van de aarde gebruiken als hulpmiddel bij navigatie, bijvoorbeeld bij migratie. Denk hierbij aan vogels, schildpadden en vissen. Maar is het jou wel eens opgevallen dat grazende koeien altijd naar het noorden kijken? Nee? Mij ook niet, maar het blijkt wel degelijk zo te zijn.

Wetenschappers van universiteiten in Duitsland en Tsjechië hebben, met behulp van satellietbeelden van Google Earth, van 8510 runderen en 2974 hertachtigen op vele locaties ter wereld bepaald welke kant ze op keken. Omdat de resolutie van de beelden niet altijd goed genoeg was om de voor- en achterkant van de koeien te onderscheiden, is hierin geen onderscheid gemaakt en hebben ze alleen de  ‘richting’ van de dieren bekeken.

Per gebied werd de gemiddelde richting van de betreffende diersoort bepaald. In onderstaande afbeelding, een histogram, zijn die gemiddeldes weergeven als blauwe stipjes. Elk blauw stipje is dus de gemiddelde richting van de dieren in één gebied. De gemiddelde richting van alle gebieden samen is de grote zwarte pijl.

Uitlijning van verschillende diersoorten: A) runderen, B) reeën, C) edelherten

De vraag is natuurlijk: staan de dieren in de richting van de geografische of juist de magnetische noord- en zuidpool? Door een aantal gebieden te analyseren waar er grote verschillen zijn in de richting van de geografische en magnetische polen (zoals New York, Oregon of Australië), kwamen de onderzoekers er achter dat ze naar de magnetische polen zijn gericht. Of te wel: de dieren lijnen zich uit aan het aardmagnetisch veld. Het is echter onbekend waarom deze beesten zich uitlijnen aan het aardmagnetisch veld en welk ‘evolutionair’ voordeel daar aan ten grondslag licht. Iemand nog een goede hypothese?

Lees hier het volledige artikel: Magnetic alignment in grazing and resting cattle and deer

De terminologie van de Geek

Wat is nou het verschil tussen een Nerd en een Geek? Ik heb al eens een Venn-diagram hierover vertaald, maar hoe meer ik hierover nadenk, hoe minder zeker ik word. Er zijn meer verschillen tussen een Nerd en een Geek dan hoe handig ze zijn op het sociale gebied.

Een tijdje kwam ik een nieuwe weblog tegen: GeekStijl.nl. Gelukkig hebben ze niets meer overeen met GeenStijl dan hun naam. Een leuke, Nederlandstalige weblog over alles wat een klassieke Geek aan zou moeten spreken: games, comics, gadgets en zelfs NaNoWriMo. Achter GeekStijl zitten acht jongeren, waarvan we er een aantal zijn tegengekomen tijdens Night of the Nerds.

Laten we aannemen dat de mensen bij GeekStijl echte geeks zijn. En laten we ook aannemen dat de Scheikundejongens echte nerds zijn. Wat is dan het verschil? Geekology kwam laatst met een mooi diagram, waar ik het overigens helemaal niet mee eens ben. Laten we even rustig naar de poster kijken. Klik op de poster voor originele grootte.

Waar ik het vooral niet mee eens ben, is dat iedereen op deze poster een Geek heet. Ik vind dat de Geek Primus, de Computer Geek en de Academic Geek, eigenlijk Nerds zijn. Sterker nog: de Geek Primus is in mijn ogen dé ÜberGeek. Dit is de Eerste Evolutiestam. Een tweede ding waar ik het niet mee eens ben zijn de Geek Chic Variants. Zij zijn wel geëvolueerd uit de Geek, maar geen echte geeks. Het zijn hipsters (voorbeeld) die zichzelf de Geek-stijl hebben aangemeten. Neppers, copy-cats en wannabes, dat zijn het.

Deze na-apers bezitten maar één of twee typische eigenschappen; Geeks bezitten er meer. Nu ik er zo over nadenk, zouden Geeks dan weer een kleinere set eigenschappen bezitten van de Nerd? Of toch juist andere? Komt het toch neer op hoe diep iemand ergens in geïnteresseerd is?

Volgens mijn woordenboek is een Nerd 1) een onnozel of verachtelijk persoon zonder sociale vaardigheden of is hij/zij saai en leergierig; of 2) een intelligent, toegewijde deskundige in een bepaalde technische discipline of beroep. Een Geek is volgens mijn woordenboek iemand die niet modebewust is of sociaal incapabel.

Ik kom er niet zo goed uit. Jullie hier nog een gedachten over? Iemand een betere definitie? En waar vind je jezelf onder vallen?

Afbeelding via Geekology

Geld stinkt niet

Ik vind geld altijd maar raar ruiken. Ook als ik het heb aangeraakt, zit er daarna aan mijn handen een hele typische geur. Dezelfde geur zit aan andere objecten van bijvoorbeeld ijzer of koper. Ik vroeg mij al heel lang af waar die “metaalgeur” nu precies vandaan kon komen. Het leek me onwaarschijnlijk dat het ijzer of koper zélf voor de geur zouden kunnen zorgen: het leek me sterk dat ze daarvoor genoeg verdampen bij kamertemperatuur zodat er metaalatomen in je neus terecht konden komen. Mijn fiets is in elk geval na tien jaar niet merkbaar verdampt (maar wel verroest). Overigens kúnnen vaste stoffen wel degelijk verdampen (sublimeren heet dat eigenlijk). Denk maar eens aan vriesdrogen of het sublimeren van droogijs.

Als het niet het metaal zelf is dat stinkt, wat dan wel? Een verontreiniging uit het productieproces misschien? Dat zou raar zijn, want dan zou dezelfde soort vervuiling in veel metaalsoorten moeten zitten. Na wat zoeken kwam ik een artikel tegen dat al mijn vragen beantwoordde. Het artikel van vier wetenschappers van universiteiten in Amerika en Duitsland is getiteld “The Two Odors of Iron when Touched or Pickled: (Skin) Carbonyl Compounds and Organophosphines” (De twee geuren van ijzer wanneer het wordt aangeraakt of in contact komt met zuren: carbonyl- en organofosforverbindingen) en is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Angewandte Chemie International Edition.

De wetenschappers beschrijven in het artikel dat niet de ijzeratomen (Fe), maar juist de ijzer(II) ionen (Fe2+) aan het oppervlak de boosdoeners van de geur zijn. Die Fe2+-ionen aan het ijzeroppervlak zijn altijd wel aanwezig, want ze ontstaan vanzelf bij het roesten ervan. Een zweterige huid laat het gevormde Fe2+ in enkele seconden oxideren naar Fe3+. Bij dit proces worden op de huid aanwezige lipide-peroxiden, vet-moleculen met een peroxide groep, gereduceerd tot carbonylverbindingen. En die hebben erg vaak sterke geuren. Omdat de reactie zo snel verloopt, krijg je de illusie dat het metaal zelf stinkt. Dat is dus niet zo: je ruikt gewoon jezelf.

Er is nog een tweede mogelijke oorzaak van geuren. Sommige ijzerlegeringen, zoals gietijzer en staal, zijn rijk aan koolstof en fosfor. Wanneer deze ijzersoorten in contact komen met zuren (zoals zweet), kunnen er organofosforverbindingen ontstaan. Die stinken ook, maar op een andere manier. Sommige ervan zijn ook nog eens erg giftig, maar gelukkig ontstaan ze slechts in zulke kleine hoeveelheden dat er geen gevaar is.

Heb jij ook een vermoeden waar een luchtje aan zit, of wil jij ook weten hoe je het beste rijk kan worden? De Scheikundejongens leggen het je uit.